Plastik atıklar için kritik uyarı! ‘Doğmamış bebekler için bile büyük tehdit’
Uluslararası kuruluşların dataları ve bilimsel araştırmaların sonuçlarına yer veren Springer Nature kaynaklı bilimsel bir çalışma, plastiklerin ekosistemler üzerindeki yıkıcı tesirlerini gözler önüne seriyor. Çalışmaya nazaran, yılda yaklaşık 400 milyon ton plastik üretiliyor ve bu ölçü son 20 yılda iki katına çıkmış durumda.
HÜCRE ZARINA GİREREK BEYNE TAŞINIYOR: KALP KRİZİ VE FELÇ RİSKİNİ ARTIRIYOR
Çalışmada, ekosistemdeki hayvanların yanı sıra insanların da bu atıklardan nasıl etkilendiği tartışıldı. İnsanların içme suyundan, havadan ve yiyeceklerden gelen plastik parçacıklara yahut kirleticilere direkt yahut dolaylı olarak maruz kaldığı belirtildi.
İnsan organlarının, bilhassa akciğer ve bağırsaların, mikroplastikler ve ince parçacıkları nedeniyle etkilendiği belirtildi. Birçok vakit hücre zarlarına giren parçacıkların kan-beyin yoluna taşındığı tabir edildi.
Mikroplastikler ve nanoplastiklerin insan teneffüs yolundaki farklı birikim modellerini açıklamada teneffüs suratlarının ve parçacık boyutunun oynadığı hayati rollere dikkat çekildi.
Napoli’deki Campania Luigi Vanvitelli Üniversitesi’ndeki araştırmacıların Mart 2024 tarihli bir çalışması, kan damarları mikroskobik plastiklerle kirlenen şahıslarda felç, kalp krizi ve erken vefat riskinin kıymetli ölçüde arttığını ortaya koydu.
New England Journal of Medicine’de yayımlanan çalışmanın muharrirlerinden Dr. Raffaele Marfella, “Verilerimiz doğrulanırsa, kardiyovasküler sıhhati kıymetli ölçüde etkileyecektir zira plastik kirliliğine karşı savunmasızız” dedi.
‘DOĞMAMIŞ BEBEKLER BİLE MARUZ KALIYOR’
Araştırmacılar, mikroplastiklerin insan plasentasında bile varlığını bildiriyor. Çalışmada plastik atığın yakılma sonucu, solunduğunda ölümcül olabilen dioksin üzere kanserojen kimyasallar yaydığı, gebe bayanlar ve doğmamış çocuklarının bu toksik tesirlere karşı bilhassa savunmasız olduğu söz edildi.
Gıda ve içecekler yoluyla bedene alınan MNP’lerin, anne karnındaki çocukları bile etkilediği vurgulandı. Bedende biriken toksinlerin anneden çocuğa geçme riskine dikkat çekildi.
Ayrıca mikroplastik ve nanoplastiklerin insan salığı üzerindeki ziyanları ortasında değişen güç ve biyokimyasal metabolizma, uygunsuz immünolojik fonksiyon, oksidatif gerilim, hücre çoğalmasında azalma, kanser riski ve bazen alışılmadık organ gelişimi yer alır.
‘DOĞU AKDENİZ’DE ÇOCUK HASTALIKLARININ YÜZDE 30’U ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANIYOR’
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) datalarına de atıfta bulunulan raporda, Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki hastalık yükünün yaklaşık yüzde 22’sinin (çocuklarda yaklaşık yüzde 30) etraf kirliliği de dahil olmak üzere çevresel risk faktörlerine bağlı olduğu belirtildi. Bu çevresel risk faktörü 100’den fazla bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan hastalığın yanı sıra yaralanmalara da neden olduğu vurgulandı.
Verilere nazaran her yıl yaklaşık 854 bin kişinin sıhhatsiz ortamlarda yaşama yahut çalışma nedeniyle erken öldüğü ve bunun bölgedeki toplam ölümlerin yaklaşık yüzde 20’sine denk geldiği tabir edildi. (WHO, 2018).
2050’DE DENİZLERDE BALIKTAN ÇOK PLASTİK OLACAK
Ellen MacArthur Vakfı’nın 2016 tarihli bir çalışmasına nazaran, okyanuslardaki plastik ölçüsünün önümüzdeki 15 yılda iki katına çıkması bekleniyor. 2050’ye kadar okyanusta balıktan (ağırlıkça) daha fazla plastik olabileceği iddia ediliyor.
Springer Nature çalışmasında da yer verilen İngiltere merkezli Eunomia Research and Consulting tarafından yayınlanan bir rapora nazaran, yıllık plastik atık girdisinin %80’inden fazlası her yıl denize bırakılıyor. Deniz suyunda bulunan plastiklerin yahut mikroplastiklerin birçok, çoklukla deniz rotaları boyunca yapılan seyahatler sırasında dökülen gemi atıklarından kaynaklanıyor. Bu ziyanlı mikroplastikler ekosistemleri bozuyor ve biyolojik hayat döngülerine girdiklerinde bağlı organizmaları etkiliyor. Ayrıyeten beşerler da dahil olmak üzere birçok canlı çeşidi için de risk oluşturuyorlar.
IMLRU’nun (2018) yaptığı bir araştırmaya nazaran, plastik atıklar 700’den fazla deniz çeşidini etkiliyor. Ticari balık ve kabuklu deniz hayvanlarına ek olarak, her yıl yaklaşık 100 milyon deniz memelisi plastikler ve yan eserleri yoluyla oluşan kirlilik nedeniyle ölüyor.
Sadece deniz hayvanları değil, deniz kuşları da yüzen plastik çöpleri yutuyor. Dünya çapındaki deniz kuşlarının yaklaşık yüzde 90’ının, deniz kaplumbağalarının yüzde 52’sinin midesinde plastik artıklar bulunmuştur.
Bilim insanları, mikroplastiklerin bu balıklar yoluyla tüketen insanların bedenine girdiğini ve birçok hastalığa neden olduğuna dikkat çekiyor.
70 YILDA 1,5 MİLYON METRİK TONDAN 400 MİLYON TONA
Çalışmada, polimer plastiğin kendisi etraf için doğal olarak toksik olmasa da beşerler, hayvanlar, yaban hayatı ve etraf için sıhhat riskleri oluşturan tehlikeli kimyasallar saldığına dikkat çekildi.
Son yetmiş yılda, plastik üretiminde kıymetli bir artış olduğu, 1950 ile 2022 ortasında, plastik üretiminin 1950’deki 1,5 milyon metrik tona kıyasla 400,3 milyonu geçtiği vurgulandı.
ACİLEN TEDBİR PLANI GEREKİYOR
Ekonomik Kalkınma ve iş birliği Örgütü’nün (OECD) 2022 tarihli bir raporunda, dünya çapında plastik üretiminin son 20 yılda iki katına çıktığı ve bunun yalnızca yüzde 9’unun muvaffakiyetle geri dönüştürüldüğü tespit edildi.
Bu dataların ışığında, yenilikçi geri dönüşüm teknolojileri ve çevresel riskleri en aza indirmeyi, uzun vadeli ekolojik istikrarı teşvik etmeyi amaçlayan sürdürülebilir yaklaşımlar da ele alındı.
Gezegende biriken milyonlarca ton metrik plastiği azaltmanın, biyolojik olarak parçalanabilir ve kompostlanabilir plastiklerin geliştirilmesine ve geri dönüşüm teknolojilerinin ilerletilmesine bağlı olduğu vurgulandı. Geri dönüşümdeki teknolojik yeniliklerin, plastik çöp idaresinin aktifliğini ve verimliliğini süratle artırdığına dikkat çekildi.
