Yapay zeka ile bebeklerde erken nörolojik tanı

Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Gelişimsel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Yenidoğan Ağır Bakım Ünitesi Akademik Danışmanı Öğr. Gör. Dr. Sema Gül’ün geliştirdiği yapay zeka takviyeli uygulama, yenidoğan bebeklerin hareketlerini tahlil ederek nörolojik bozuklukların erken teşhisini sağlıyor.

Dr. Gül, “Riskli bebek hareket algılayıcı” projesinin 5 sene evvel TÜBİTAK’ın Girişimcilik Dayanak Programı’ndan (BiGG) yararlanmaya hak kazanmasıyla birlikte Samsun Teknopark ve OMÜ Teknoloji Transfer Ofisi girişimcilik eğitimleriyle birlikte ADAPHA Yapay Zeka AR-GE ve Yazılım AŞ’yi kurdu.

Gül, mühendisleriyle yürüttüğü çalışmalarla erken doğan bebeklerde görülebilen nörogelişimsel bozuklukların erken teşhisi ve ömür kalitelerini artırmak için “BabySensAI” isminde yapay zeka modeli geliştirdi.

Geliştirilen model ile TEKNOFEST kapsamında düzenlenen İstanbul Memleketler arası Buluş Fuarı’nda (ISIF 21) altın madalyanın yanı sıra çeşitli ulusal ve memleketler arası kongrelerde bildiri birincilikleri alındı.

RİSKLİ BEBEKLER VE TARAMA İHTİYACI

Dr. Sema Gül, AA muhabirine, 16 yıldır kliniklerde riskli bebeklerde nörogelişimsel takip ve tedavi uygulamaları üzerine çalışmalar yürüttüğünü söyledi.

Gelişimsel Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde erken taramalar yaparak bebeklerin erken teşhis ve müdahaleye kavuşmasını sağlamaya çalıştıklarını aktaran Gül, “Şu anda Türkiye’de her yıl 100 bin bebeğin taranması gerekiyor. Dünyada da 8 milyon bebek riskli bebek kümesine giriyor ve bu her yıl devam eden bir sayı. Zira doğumlarla bir arada yüzde 10 oranında bir risk kümesi var. Bu riskli bebeklerin taramalarında da gördüğümüz yüzde 10’a varan mani kümesine girdikleri, pürüz kümesine girdiklerini tespit ettiğimiz bebekler şayet erken periyotta müdahale edilirse yüzde 40’a varan pürüzde azalma görüyoruz.” dedi.

KOSGEB ve TÜBİTAK takviyeleriyle bir arada üniversitenin kendilerine çok dayanak sağladığını anlatan Gül, şöyle devam etti:

“Şu anda yüzde 94 muvaffakiyet oranına ulaşmış olan bir yapay zeka modelimiz var. Bu modelimizin ismi BabySensAI. Bebeklerimizi yapay zeka ile gözlemleme ile ilgili bir model. Babysensai.com web sitesinden görüntülerini yükleyip bebeklerle ilgili aileler tahlillerini yaptırıp bir raporlamayla birlikte bir aile doktorlarına, çocuk hekimlerine, çocuk nörologlarına, çocuk fizyoterapistlerine, ergoterapistlerine gidebilirler. Bu sayede bir an evvel tanılamayla ilgili ve sağlıklıysa da sağlıklı olduğundan dolayı gereksiz MR’ların, tetkiklerin çekilmediği süreçlerle ilgili bir yol almış oluyorlar. Biz burada hem ailenin konutundan, konfor alanından çıkmadan tahlil edilebildiği bir sistem geliştirmek istedik bebeği için hem de erken tanımlanacak bir süreç varsa serebral palsi üzere, gelişim geriliği üzere rahatsızlıklara gidiyorsa, en erken periyotta tanıyı alıp, en erken periyotta müdahaleye kavuşup, bebeklerin neredeyse yüzde 40 oranında engellilik oranının azaldığı bir sürece girmelerini istiyoruz.”

Uygulama üzerinden şu ana kadar 160 bebeği tahlil ettiklerini belirten Gül, “34 bebekte bir anormallik olduğunu gördük, bunu biz tipik ve atipik olarak ayırıyoruz. Atipik bebek olunca bir an evvel terapiye başlaması gerektiğini gördük ve terapiye başlayan ağır seviyede seyretse bile fizikî manada, bilişsel manada çok hoş düzeylere ulaşan bebeklerimiz oldu. Birebir vakitte erken periyotta taramayla birlikte sağlıklı olduğu için hiçbir biçimde tetkiklere girmeden hayatına devam eden, bizim takibimizde iki yaşa kadar olan bebeklerimiz oldu.” tabirlerini kullandı.

Tarama yaptıkları riskli bebek kümeleri hakkında bilgi veren Gül, erken doğan, güç doğumla dünyaya gelen, rastgele bir beyin kanaması geçirmiş olduğu tespit edilen, kuvözde uzun müddet kalmış olan ve hareketlerini gerçekleştirmesini engelleyen çeşitli genetik hastalıkları olan bebeklere tarama gerçekleştirildiklerini lisana getirdi.

ERKEN TEŞHİS SÜRECİ VE FAYDALARI

Erken teşhisin dünya genelinde 2 yaşa kadar süren bir süreç olduğunu, bunu 5 aya indirdiklerini anlatan Gül, ailelerin bebeklerinin görüntülerini meskenlerinden rahat bir halde iletip bebeklerinin durumlarını bu halde öğrendiklerini belirterek, “Bu da hem maddi taraftan hem manevi istikametten bir yarar sağlatmış oluyor. Birebir vakitte kişinin aslında topluma kazandırılması için de çok kıymetli bir toplumsal proje. Zira biz burada erken teşhisle, erken terapiyle, erken müdahaleyle engellilik oranında azalma ve hayat kalitesinde artışı sağlamış oluyoruz. Bireyi hayata kazandırma, bilhassa toplumda iş yapabilir, kendisine bakabilir bir konuma gelebilmesi için de gerekenleri en erken periyotta yapabilmiş oluyoruz.” bilgisini paylaştı.

AİLE TECRÜBELERİ VE MEMNUNİYET

Uygulamayı kullanan ebeveynlerden Murat Ersavaş, 30 haftalık doğan bebekleri için uygulamayı kullandıklarını belirterek, “Evden görüntüleri çekip kendisine gönderdik. Merkeze gelmemize de pek fazla gerek kalmadı. O halde erken tanıyı koyarak bütün hareketlerini yanlışsız vakitte, yanlışsız halde yapmasını sağladık. Erken teşhisle birlikte oturmasında, ayakta durmasında, cisim takibinde her şeyinde epey tesirli bir sonuç aldık.” diye konuştu.

Anne Hasret Ersavaş ise uygulamanın dışında Gül’ün kendilerine yeme, konuşma, lisan terapisine kadar takviye verdiğini aktararak, “Bu uygulama hem bizler için çok yararlı hem de ileriki devirlerde de bizim bebeklerimiz üzere bebekleri olan aileler için çok yüksek yarar sağlayacak bir uygulama. Herkese tavsiye ediyoruz.” sözünü kullandı.
Hakan İstikamet de bebeğinin 28 haftalık doğduğunu ve kuvözde 64 gün kaldığı müddette eşiyle dua edip tabiplere güvenerek bu süreci geçirdiklerini belirtti.

Gül ile hastanenin tavsiyesiyle tanıştıklarını aktaran Taraf, şunları kaydett:

“O günden bugüne Güneş’in neler yapacağını, hareketlerinin nasıl gelişeceğini, durumunun nasıl olacağını, bir ay sonra ne yapabileceğini, üç aylıkken, beş aylıkken, on aylıkken neler yapabileceğini bize anlattı. Biz önden onu destekleyerek Güneş’i 1,5 yaşına getirdik ve hocamızın emeği çok büyük onun üzerinde. Kendisine çok teşekkür ediyoruz.”