Türkiye milyarlarca doları çöpe attı: Bu iş milli güvenlik meselesidir!

Küresel Veriler

1 trilyon dolar: Her yıl global besin israfının dünya iktisadına maliyeti.
1,5 milyar ton: Her yıl dünyada israf edilen besin ölçüsü.
343 milyon kişi: 2024’te akut besin güvensizliği yaşayan insan sayısı (74 ülkede).
Her 11 şahıstan 1’i: Dünyada yatağa aç giriyor.
Günde 25 bin çocuk: Açlık ve yetersiz beslenme nedeniyle hayatını kaybediyor.
783 milyon kişi: Dünyada açlık çeken insan sayısı.
1 milyar kişi: Çok kilolu yahut obez insan sayısı.
2035’te dünya nüfusunun %50+: Aşırı kilolu olacağı öngörülüyor.

Türkiye Verileri

102 kg: Türkiye’de kişi başına yıllık besin israfı.
23 milyon ton: Türkiye’deki toplam yıllık besin israfı.
%35: Üretilen meyve-sebzelerin sofraya ulaşmadan israf oranı.
4 milyar 380 milyon ekmek: Türkiye’de yıllık çöpe atılan ekmek ölçüsü.
12 milyon ekmek/gün: Günlük israf edilen ekmek sayısı.
%5 azalma ile 900 bin aile: Besin israfı %5 azaltılırsa, 900 bin ailenin 1 yıllık geçim sarfiyatı karşılanabilir.
Açık büfe israfı: 150 gram/kişi: Yalnızca tabağa konulan yemeklerde kişi başına israf edilen ölçü.
%40+ israf: Üretimden tüketime kadar geçen süreçte toplam israf oranı.

 

Türkiye İsrafı Tedbire Vakfı (TİSVA) tarafından hazırlanan “2025 Yılı İsraf Raporu”na nazaran, dünyada besin israfı her geçen yıl artıyor.

Dünyada üretilen besinlerin yaklaşık 3’te biri kaybedilirken ya da israf edilirken, bu durum her yıl global iktisada yaklaşık 1 trilyon dolara mal oluyor.

Birleşmiş Milletler (BM) Dünya Besin Programının (WFP) 2025 Global Görünüm Raporu 2024 yılında 74 ülkede 343 milyon kişinin akut besin güvensizliği yaşadığını, bu sayının 2023’e nazaran yüzde 10 arttığını ortaya koyuyor. BM Etraf Programı (UNEP) ise dünya genelinde her yıl 1,5 milyar ton besinin israf edildiğini, her 5 tabaktan birisinin çöp olduğunu belirtiyor.

Dünyada her 11 şahıstan birisi yatağa aç girerken, günde 25 binden fazla çocuk açlık ve yetersiz beslenme nedeniyle hayatını kaybediyor.

Dünya genelinde 783 milyonu aşkın insan açlık çekerken, 1 milyardan fazla insanın çok kilolu yahut obez, yaklaşık 3 milyar kişinin ise fazla kilolu olduğu belirtiliyor. 2035’e kadar dünya nüfusunun yarısından fazlasının çok kilolu olması bekleniyor.

TÜRKİYE’DE KİŞİ BAŞINA 102 KİLOGRAM YİYECEĞİ ÇÖPE ATIYORUZ

TİSVA’ya nazaran, Türkiye’de de besin israfı dikkat cazibeli boyuta ulaşmış durumda. Ülkede bir yılda kişi başına çöpe atılan yiyecek ölçüsünün 102 kilogram olduğu kestirim ediliyor.

Gıda israfının büyük kısmını meyve ve sebzeler oluştururken, ülkede her yıl ortalama 23 milyon ton besin israf ediliyor. Üretilen meyve-sebzelerin yaklaşık yüzde 35’i sofraya ulaşamadan kayboluyor ya da çöpe gidiyor. İsraf en çok konutlarda, hizmet dalında, perakendede ve dağıtım süreçlerinde görülüyor. Tedarik zinciri ile hasat ve depolama süreçlerindeki kusurlar ve plansızlıklar da israfı artırıyor.

Her gün yaklaşık 12 milyon ekmeğin çöpe atıldığı Türkiye’de, yıllık sayının 4 milyar 380 milyon ekmeğe denk geldiği belirtiliyor.

Veriler, çöpe giden besin ölçüsünün yüzde 5 azaltılması halinde on milyarlarca liralık tasarruf edilebileceğini ve 900 bin ailenin 1 yıllık geçim masrafının karşılanabileceğini ortaya koyuyor.

Raporda, israfın önlenmesi için “ihtiyaçtan fazla besin eserinin alınmaması, besinlerin uygun saklanması, uzun müddetli saklamalarda derin dondurucu ve poşet kullanılması, ekmeğin dilimlenerek tüketilmesi, kuruyan ekmeklerin değerlendirilmesi” öneriliyor.

“İSRAF BELİRTİLEN SAYILARDAN DAHA FAZLA”

Cumhurbaşkanlığı Tarım ve Gıda Politikaları Kurulu Üyesi Ramazan Bingöl, AA muhabirine hususa ait yaptığı açıklamada, Türkiye’de besin israfının 23 milyon ton olarak açıklandığını belirterek, “Ancak bunun en az 2 kat olduğunu düşünüyorum. Neden bu türlü düşünüyorum? Zira benim gözlemlediğim olaylar bunların daha fazla olduğu kanaati getiriyor. (Kişi başına) En az 102 kilogram besin israfı var.” dedi.

Kısa mühlet evvel otel işletmecileri ile yaptığı bir toplantıda israfın fecî boyutlara ulaştığını ele aldıklarını lisana getiren Bingöl, “Sadece açık büfede tabağa konulan yemekleri kişi başına ölçümlediğimizde en az 150 gramının çöpe gittiğini görüyoruz.” diye konuştu.

Bingöl, üretimden tüketiciye kadar geçen müddette yüzde 40’tan fazla israf yaşandığının altını çizerek, yalnızca kâfi soğutma yapılmadığı için her yıl milyarlarca liralık şarküteri eserinin çöpe gittiğini bildirdi.

“ON MİLYARLARCA DOLARLIK KAYBIMIZ VAR”

Ramazan Bingöl, yıllık 23 milyon tonluk besin israfının on milyarlarca dolarlık ziyana yol açtığını vurgulayan Bingöl, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Bunu yalnızca maddi kayıp olarak düşünmemek lazım. İnancımız gereği de ülkemizin, konutlarımızın, hanelerimizin ve her yerin rahmeti kaçıyor. Zira ürettiğimiz milyonlarca ton ekmek, çöpe gidiyor. Nereye bakarsanız bakın artık her taraf ekmek artıklarıyla dolu. Ekmeği atanlar, ‘biz hayvanlara veriyoruz’ diyor. Bu Avrupa’da ve dünyada artık yasak. Zira bu ekmek ve bu yiyecekler insanlara nazaran üretilmiş, hayvanlara nazaran değil. Biz bunları sokaklara, kuşlara, hayvanlara atarak doğal dengeyi de bozuyoruz. O kuş gidecek sivrisinek, böcek, börtü böcek yiyecek, o denli doyacak. Lakin sen insan için üretilmiş ve küflenmiş ekmeği atıyorsun, hem hayvanı hasta ediyorsun hem doğayı bozuyorsun.”

Bingöl, açık büfelerin israf noktasındaki rolüne dikkati çekerek, serpme kahvaltı konusunda da Cumhurbaşkanlığı Tarım ve Gıda Politikaları Kurulu olarak çalıştıklarını söyledi.

“İSRAF İLE UĞRAŞ ÇALIŞMAMIZI CUMHURBAŞKANIMIZA İLETECEĞİZ”

Ramazan Bingöl, Cumhurbaşkanlığı Tarım ve Gıda Politikaları Kurulu olarak çok sayıda çalışmaları olduğunu belirterek, israf konusunda da çalışma başlattıklarını anlattı.

Bugüne kadar çok sayıda bakanlık, kurum, yetkili, vakıf, STK, otel işletmecisi ve isimle görüştüklerini ve görüşmeye devam ettiklerini lisana getiren Bingöl, şu açıklamalarda bulundu:

“Türkiye’de tahminen de toplumun yüzde 100 mutabık kaldığı tek bahis israf. Türkiye’de israf var mı, var. Bunu çözmeliyiz. Hasebiyle kimle konuştuysam ‘evet israf var’ diyor. Türkiye’de yıllardır herkes, bütün kurumlar aslında israfla ilgili çalışmış, raporlar hazırlanmış. Lakin ne olmuşsa bir türlü harekete geçilmemiş. Artık biz besin bankacılığı, israf nasıl önlenir, neler yapılmalı, kanunu ne olmalı üzere hususlarda çalışıyoruz. Ulusal bir uyanış gerekiyor. Yani israfla çabayı sürdürülebilir bir hale getirmemiz, bu bahiste Türkiye’nin ulusal bir siyaseti olması gerekiyor. Zira artık besin, Sayın Cumhurbaşkanımız da bunu söyledi, ulusal bir güvenlik problemi.”

Bingöl, besin israfı ile gayrette neler yapılması gerektiği konusunda çalıştıklarını kaydederek, şu tabirleri kullandı:

“İsrafı nasıl önleyeceğimizi ve bu hususta ne yapılması gerektiğiyle ilgili tüm paydaşlarla görüşüyor ve Konsey olarak bir rapor hazırlıyoruz. Bu raporda israfın sebepleri ve nasıl önleneceği var. ‘Bunun yasası, kanunu bu türlü olmalı’ diye Sayın Cumhurbaşkanımıza bir politika belirleyip sunacağız. Sayın Cumhurbaşkanımız neyi uygun görüyorsa, israfla ilgili ulusal bir uyanış olacak, Türkiye’de sürdürülebilir bir besin israfı tedbire siyaseti belirlenecek. Türkiye’de israfı önlemeyle ilgili ulusal bir uyanış atağı yapacağız inşallah.”

“ÇALIŞMAMIZ BİRKAÇ AYA KADAR TAMAMLANACAK”

Cumhurbaşkanlığı Tarım ve Gıda Politikaları Kurulu Üyesi Bingöl, çalışmalarının sürdüğünü ve kurumlarla görüşmelerinin devam ettiğini belirterek, birkaç aya kadar çalışmayı tamamlamayı hedeflediklerini söyledi.

Önerileri ortasında besin bankacılığına ait birkaç değerli bahsin yer alacağını lisana getiren Bingöl, “Kurul olarak besin bankacılığıyla ilgili çok önemli çalışmamız var. Öteki hususları Sayın Cumhurbaşkanımızın açıklaması daha yanlışsız olur.” diyerek kelamlarını tamamladı.