Tesadüfen keşfedilmişti! Tam 2 bin yıl sonra ortaya çıktı: Ne işe yaradığını keşfettiler!
Bugüne kadar birçok bilim insanı tarafından antik dünyanın birinci analog bilgisayarı olarak tanımlanan Antikythera Düzeneği, Yunanistan açıklarında 1901 yılında bir gemi enkazında keşfedilmişti.
Bronzdan yapılmış ve ayakkabı kutusu büyüklüğündeki bu aygıt, tarihin en sofistike mekanik düzeneklerinden biri olarak kabul ediliyor. Aygıtın, Güneş, Ay ve gezegenlerin gökyüzündeki pozisyonlarını varsayım edebildiği düşünülüyordu.
Yaklaşık 40 dişliden oluşan karmaşık bir sistemle çalıştığı belirtilen düzenek, bir kol yardımıyla manuel olarak işletiliyordu.
Ancak Arjantin’deki Mar del Plata Ulusal Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu yaygın görüşe meydan okuyan yeni bir çalışma yayımladı. Yapılan simülasyonlara nazaran, sistemin iç yapısında yer alan dişlilerin formu ve nizamı, çalışmayı imkânsız hale getirecek kadar yanlışlı olabilir.
Araştırmacılar, aygıtın muhtemelen daima olarak sıkıştığını ve bu nedenle bilimsel bir araç olarak kullanılmasının mümkün olmadığını savunuyor.
BİLİMSEL BİR ARAÇ MI, ZEKİCE TASARLANMIŞ BİR OYUNCAK MI?
Araştırmacılar, simülasyonlarında sistemin dişlilerindeki üçgen formundaki girinti ve çıkıntıların, dönüş sırasında hızlanma ve yavaşlamaya sebep olduğunu tespit etti. Bu da hem düzgün bir hareketin önüne geçiyor hem de sistemin genel işleyişini bozan yanılgılara neden oluyordu.
Özellikle küçük kolun çevrilmesiyle başlayan hareketin dişlilerde tıkanmaya yol açtığı, bu türlü bir yapının uzun vadeli ve hassas gözlemsel hedeflere hizmet edemeyeceği belirtiliyor.
Bu doğrultuda bilim insanları, Antikythera Mekanizması’nın, fonksiyonellikten fazla görsel ve teknik olarak etkileyici bir “oyuncak” olabileceğini öne sürüyor. Hatta bu aygıtın, varlıklı bir ailenin çocuğu için yapılmış mekanik bir şov aracı olabileceği ihtimali de lisana getiriliyor.
“BU SEVİYEDE ZANAATKARLIK BOŞA HARCANMIŞ OLAMAZ”
Ancak araştırmacılar, aygıtın fonksiyonsuz olduğuna dair bulgulara karşın, bu kadar karmaşık bir yapının sadece cümbüş maksadıyla tasarlanmış olmasının da çelişkili bir durum oluşturduğunu kabul ediyor.
Çünkü Antikythera Mekanizması’nın imalinde kullanılan bronz gereç, periyodun en kıymetli metalleri ortasında yer alıyor ve bu kadar hassas bir mühendislik eserinin sadece bir “oyuncak” olarak tasarlanmış olması akıllara yeni sorular getiriyor.
EKSİK KESİMLER YORUMLARI SINIRLANDIRIYOR
Bugüne kadar bu çeşitte diğer bir örneği bulunamayan ve yalnızca üçte birlik kısmı günümüze ulaşan Antikythera Sistemi’nin kimi modüllerinin büsbütün kaybolmuş olabileceği de belirtiliyor.
Dolayısıyla bugünkü tahlillerin, eksik bilgiler ışığında yapılmış yorumlar olduğu ve çok mutlaklık taşımadığı vurgulanıyor. Çalışmayı yapan grup, elde ettikleri sonuçların “temkinli yorumlanması gerektiği” ikazında bulunarak, daha rafine tekniklerle ilerleyen periyotlarda yeni bulgular elde edilebileceğini aktarıyor.
DAHA EVVEL DE “EĞİTİM AMAÇLI” KULLANIM ARGÜMAN EDİLMİŞTİ
Antikythera Mekanizması’nın fonksiyonuna ait geçmişte de farklı teoriler ortaya atılmıştı. Bilhassa İngiliz astrofizikçi Mike Edmunds, düzeneğin daha çok astronomiyi halka tanıtmak için kullanılan bir eğitim ve şov aygıtı olabileceğini savunmuştu. Yeni araştırma da bu görüşü takviyeler nitelikte.
Araştırmacılar, “Edmunds’un tanımladığı yanılgı aralıkları, aygıtın fonksiyonel olmasını engelleyecek seviyede” diyerek, düzeneğin gerçek bir hesaplama aygıtı olmaktan çok, astronomik bilgilerin halkla paylaşılmasını amaçlayan bir sunum aracı olabileceğine dikkat çekti.
Çalışma şimdi hakemli bilimsel bir mecmuada yayımlanmadı; preprint etabında arXiv platformunda kamuoyuyla paylaşıldı.
Ancak bu yeni teori, Antikythera Sistemi hakkındaki gizemi daha da derinleştiriyor. Gerçek fonksiyonu hakkında kesin bir yargıya varmak hâlâ sıkıntı görünse de, bu eşsiz antik mekanik düzenek, çağdaş bilimin ilgisini çekmeye devam ediyor.
