Sultanahmet Camii: Tarihin ve estetiğin mirası
Tarihin, estetiğin ve maneviyatın iç içe geçtiği İstanbul’da, tüm heybetiyle yükselen Sultanahmet Mescidi, yüzyıllar öncesinden bugüne ulaşan Osmanlı zarafetinin bir nişanesi olarak ziyaretçilerini ağırlıyor.
408 YIL EVVEL İBADETE AÇILDI
AA muhabirinin derlediği bilgiye nazaran, Osmanlı mimarisinin birinci 6 minareli mescidi olma özelliğini taşıyan ve tarihi yarımadada Ayasofya’nın karşısında tüm ihtişamıyla yükselen Sultanahmet Mescidi, 408 yıl evvel ibadete açıldı. Genç yaşta tahta çıkan Sultan 1. Ahmet’in Allah’a duyduğu derin bağlılıkla inşa ettirdiği mabet, yalnızca mimarisi değil, taşıdığı semboller ve inşa süreciyle de dikkati çekiyor. Caminin 1609 yılında başlayan imal çalışmaları, periyodun en becerikli mimarlarından Sedefkar Mehmet Ağa’nın nezaretinde yaklaşık 7 yıl 5 ayda tamamlandı. Türk-İslam medeniyetinin en şık yapıtlarından olan caminin açılışı 9 Haziran 1617’de yapıldı.
DÖNEMİNİN EN BÜYÜK KÜLLİYELERİNDEN BİRİ
Bir ibadethane olmasının yanında tıpkı vakitte periyodunun en büyük külliyelerinden de biri olan caminin içerisinde medreseler, hünkar kasrı, arasta, dükkanlar, hamam, çeşme, sebiller, türbe, darüşşifa, sıbyan mektebi, imarethane ve kiralık odalar bulunuyordu. Bu yapılardan kimileri günümüze ulaşamadı.
CAMİDE 21 BİNİ AŞKIN ÇİNİ KULLANILDI
Osmanlı’nın cami, Bizans’ın ise kilise mimarisinin 200 yıllık sentezinin tepesini oluşturan yapı, klasik devrin son büyük mescidi olarak tanımlanıyor. Sultanahmet Mescidi’nin 6 minaresi devrin mimari anlayışına nazaran de bir yenilik olarak görülüyor. Bu minarelerin dördü üçer, ikisi ise ikişer şerefeden oluşuyor. Caminin ana yeri, 43 metre yüksekliğinde ve 23,5 metre çapındaki kubbesiyle dikkati çekiyor. Dört fil ayağı üzerine oturan ana kubbe, klasik Osmanlı cami mimarisinde ulaşılan tepe noktalardan biri olma özelliği taşıyor. Kubbenin etrafını çevreleyen yarım kubbeler ve kemerlerle yer dengelenirken iç alan ferahlatıldı. Caminin iç süslemeleri Osmanlı sanat anlayışının en parlak örneklerinden biri olarak öne çıkıyor. İznik ve Kütahya atölyelerinde üretilen 21 bin 43 çini, caminin iç yüzeylerine adeta nakış üzere işlenirken, bu çiniler hasebiyle cami “Blue Mosque” (Mavi Cami) olarak isimlendiriliyor. Çinilerde klasik Osmanlı motifleri yer alırken, bilhassa mihrabın etrafındaki çini işçilikleri ve altın yaldızlı ayrıntılar devrin estetik zevkini de gözler önüne seriyor. İç yeri aydınlatan 260’a yakın pencere sayesinde ışık çiniler üzerinde kırılırken göz alıcı bir renk cümbüşü oluşturuyor. Çinileri ile ünlenen caminin yazıları ise dönemin çizgi üstatlarından Diyarbakırlı Seyyid Kasım Gübari’nin imzasını taşıyor.
UNESCO DÜNYA MİRASI LİSTESİ’NE DAHİL EDİLDİ
Sultanahmet Mescidi inşa edildiği devirde yalnızca bir ibadet yeri değil, birebir vakitte büyük bir toplumsal hayat merkezi oldu. Caminin etrafında kurulan külliye, medrese, sıbyan mektebi, darüşşifa (hastane), imaret, arasta (çarşı), sebiller ve türbe periyodun şehircilik anlayışını da ortaya koyuyor. 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilen Sultanahmet Mescidi, yalnızca İslam dünyası için değil, dünya kültürel mirası açısından da büyük bir pahaya sahip. Tıpkı anda yaklaşık 12 bin kişinin ibadet edebileceği kapasiteye sahip camiyi yaz aylarında günlük ortalama 20 bin, kış aylarında ise günlük ortalama 10 bin kişi ziyaret ediyor. Bahar aylarında lalelerle çevrelenen avlusunda Osmanlı’nın zarafetinin tekrar canlandığı cami, yüzyıllardır vakur duruşuyla İstanbul’un kalbinde varlığını sürdürüyor.
TARİHİ BOYUNCA 6 KERE ONARIMDAN GEÇTİ
Bugüne kadar 6 sefer onarımdan geçirilen cami, 2018’de Vakıflar Genel Müdürlüğünce “Sultanahmet Camii Müdafaa ve Onarım Çalışmaları” projesi kapsamında tarihinin en kapsamlı onarımına girdi. Yaklaşık 5 yıl süren çalışmaların akabinde cami, 21 Nisan 2023’te Ramazan Bayramı’nın birinci günü kılınan cuma namazının akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katıldığı merasimle tekrar ibadete açıldı. Beş yıl süren onarım sürecinde sırf 5 ay ziyarete ve ibadete kapalı olan mescitte kubbelerden minarelere, çinilerden halılara ve aydınlatma sistemine kadar birçok detay yenilendi. Cami içerisine kurulan ve yüksekliği yaklaşık 38 metre olan iskele ile kubbedeki jenerasyon yazıları ile derzlerin paklığı yapıldı. Ayrıyeten pencerelerdeki içlik ve dışlık diye tabir edilen kapaklar değiştirildi. Çalışmalar kapsamında caminin 3 minaresi söküldü. Tek tek numaralandırılan minare taşları, gerekli iyileştirmeler yapılarak yine yerlerine konuldu. Ayrıyeten caminin kubbelerindeki yapısal meseleler da giderilerek kurşunlar yenilendi, kubbelerin alemleri onarıldı. Caminin avlu döşemesindeki deformasyon ve çökmelere müdahale edilirken, avlu altındaki su kanalları da düzenlenerek su birikmesinin önüne geçildi. Sedefli, kündekari cümle kapıları ile gibisi ahşap kısımların konservasyonu cami içerisinde kurulan atölyede yapıldı. Mescitte kullanılan bezemeler ve kalem işleri de yeniden özgün renklerine uygun olarak yenilendi. Onarımda ayrıyeten caminin özgün mimarisine yapılan müdahaleler tespit edilip, caminin birinci hali baz alınarak ortadan kaldırıldı. Yüzyıllardır hem ibadet edenlerin hem de İstanbul’a yolu düşenlerin uğrak noktası olan cami, İstanbul’un silüetini süslemeye devam ediyor.
