Şanlıurfa’nın arkeolojik hazinesi: Haleplibahçe Mozaik Müzesi
Şanlıurfa’nın kalbinde, tarih ve sanatın büyüleyici bir ahenkle buluştuğu Haleplibahçe Mozaik Müzesi, ziyaretçilerini vakitte bir seyahate çıkarıyor. Türkiye’nin en etkileyici mozaik koleksiyonlarından birine konut sahipliği yapan müze, Roma döneminin izlerini bugüne taşıyan eşsiz bir sanat geçidi.
EDESSA’DAN GÜNÜMÜZE UZANAN BİR MİRAS
Türkiye’nin en etkileyici mozaik seçkilerinin bir ortada olduğu müze, 2007-2009 yıllarında gün ışığına çıkarılan Edessa Antik Kenti eserlerinden oluşuyor. Edessa, M.S. 6. yüzyıla kadar Haleplibahçe civarında karar süren bir Roma şehri. Bu kentin keşfi tıpkı vakitte bölgenin tarihi zenginliğini gözler önüne seriyor.
SARAYDAN MÜZEYE UZANAN YOLCULUK
Kazılarda bir saray, hamam ve geometrik planlı bir villa ortaya çıkarılıyor. Bu yapıların tabanlarını süsleyen mozaikler, bugün Haleplibahçe Mozaik Müzesi’nin ana koleksiyonunu oluşturuyor. Her bir kesim, periyodun hayatını ve estetik anlayışını günümüze yansıtıyor.
TÜRKİYE’NİN KOLONSUZ DEV YAPISI
Müze yalnızca barındırdığı yapıtlarla değil, mimarisiyle de dikkat çekiyor. 6.000 metrekarelik geniş bir alana yayılan müze, 82 metre çapındaki kubbesiyle Türkiye’nin kolonsuz geçilen en büyük yapılarından biri olma özelliğini taşıyor. Bu devasa kubbe altında mozaikler, bulundukları yerde korunarak sergileniyor.
MÜZEDE SERGİLENEN DEĞERLİ ESERLER
ORFEUS MOZAİĞİ
Müzenin en kıymetli yapıtlarından biri olan Orfeus Mozaiği, ismini orta kısmında bulunan ozan Orfeus figüründen alıyor. Bu eşsiz mozaik panosu M.S. 194 yılına ilişkin, yani müzenin en eski tarihli kültür varlığı olma özelliğine sahip.
Panoda anlatılan kompozisyon da hayli dikkat alımlı. Panoda Frig başlıklı ozan Orfeus sağa dönük oturarak lir çalmakta. Solunda etçil hayvanlardan aslan, ayı, leopar ve domuz, sağında otçul hayvanlardan dağ keçisi ve at, sol üst köşede ise kuşlar, onun çaldığı liri dinlemekte. Ayrıyeten bu mozaik, bir vakitler bir kaya mezarının tabanını süslemekteydi.
AVLANAN AMAZONLAR
Müzede bulunan bir öbür dikkat cazip kültür varlığı “Avlanan Amazonlar” mozaiği. Edessa villasının yer süslemesi olan bu mozaiğin, M.S. 5. yahut 6. yüzyılda yapıldığı kestirim ediliyor. Mozaik, aslan, leopar ve kurt aylayan dört amazonu tasvir ediyor. Bu kıymetli pano devrin görkem ve soyluluk kavramlarına dair somut bir kanıt olarak karşımıza çıkmakta.
KTİSİS MOZAİĞİ
Mozaiğin orta kısmında şehirlerin gözetici tanrıçası ve Amazonlar Villası’nın kurucu olarak bilinen Ktisis yer alıyor. Ktisis, başının üstünde inci ve altın görünümlü taşlarla süslenmiş bir taç ve boynunda taşlarla süslü bir gerdanlık taşıyor. Küpesi de benzeri teknikte yapılmış olup, altın halkalı ve oval inci görünümlü.
Ktisis, iki elinin parmaklarıyla göğsünün üstünde gri renkli ölçü aleti tutmakta. Bu ölçü aleti Roma ayak ölçüsü olup, yaklaşık 29.7 cm’dir. Ayrıyeten, Ktisis’in her iki tarafında omuz hizasında yeşil örtülü payeler tasvir ediliyor.
HİZMETKAR VE ZEBRA MOZAİĞİ
Taban süslemesi olarak kullanılan “Hizmetkar ve Zebra” mozaiğinin Roma devrine ilişkin olduğu bilinmekte. Panoda bir hizmetkar ve yanında yularından çekerek götürdüğü bir zebranın tasviri yer alıyor. Hizmetkarın sağ elinde bir ucunu omzuna yasladığı ve bahçe işçiliğini simgeleyen sarı bir sopa göze çarpıyor. Bilhassa yapıldığı periyodun günlük ömrüne dair izler taşıyan mozaik panosu, Edessa geleneklerinin anlaşılması açısında büyük ehemmiyet taşıyor.
AKİLLEUS’UN HAYATI MOZAİĞİ
Dikdörtgen ana panoda, Akhilleus’un hayatından kesitler betimleniyor. Bu mozaik panosunun villanın salonunu süslediği bilinmekte. Panoda, dadı kucağında bebek Akilleus, anne Thetis’in Akhilleus’un topuğundan tutarak ölümsüz olması için onu Styks Irmağı’na daldırması, Genç Akilleus’un annesine vedası, Akhilleus’un ömür ipliğini büken mukadderat tanrıçaları Moira’lar, Akhilleus’un bilge at adam Kheiron tarafından eğitilmesi ve Akhilleus’un Troia Savaşı’na gidisini üzgün gözlerle izleyen Thetis betimleri yer alıyor.
