Prof. Karasu: Tazminat davalarında doğrudan temyiz yoluna başvurma imkanı getirilmeli
Türkiye’de insan hakları manasında yaşanan en değerli problemlerden biri de davaların çok uzun sürmesidir. Mahkemelerin çözmekle yükümlü oldukları dava sayısının çok fazla olması ve dava konusu uyuşmazlıkların özel uzmanlık gerektirmesi nedeniyle eksperlerin görevlendirilme mecburiliği, yargılama sürecini çok uzatmaktadır. Bu durum vatandaşların dava açmaları halinde haklarını çok geç elde etmesine neden olmaktadır. Uzun süren yargılama nedeniyle hak sahiplerinin haklarına çok geç kavuşması, onların dava açma azmini de kırmakta ve hak sahipleri dava açmaktan vazgeçmektedir. Adaletin en berbatı geç tecelli edenidir.
Bilindiği üzere birinci derece mahkemeleri ile Yargıtay ortasında vazife yapan Bölge Adliye Mahkemeleri (BAM) başka ismiyle İstinaf Mahkemeleri kuruldukları günden bu yana tartışılmaktadır. Bu mahkemeler Yargıtay’ın iş yükünü azaltmak ve hak sahiplerinin hakkına daha kısa müddet içinde kavuşması için kuruldu. İstinaf Mahkemeleri istinafta mutlaklaşan davalar açısından bu emele hizmet etmekle birlikte, istinaf mahkemelerinden sonra temyiz yoluyla Yargıtay’a giden davalarda yargılama müddetlerinin çok daha fazla uzamasına neden olmaktadır. Kıymeti genelde yüksek olan tazminat davalarının hem birinci derece mahkeme kademesi hem de istinaf kademesi çok uzun sürmektedir. Çünkü bu davalar uzman incelemesi gerektirmekte ve birçok vakit da bir raporla uyuşmazlık çözülememekte, ikinci heyet raporu ve ek raporlar alınmak zorunda kalınmaktadır. Bilhassa haksız fiil sonucu mağdur olan bireylerin bedensel ziyanlarının tazminine ait davaların bir an evvel sonuçlanması çok değerlidir. Haksız fiil sonucu sakat kalarak çalışma gücünü kaybeden, ekonomik geleceği sarsılan, mevt nedeniyle takviyesini kaybeden bireylerin uzun süren davaların sonucunu beklemeye tahammülleri yoktur. Gerçekten TBK m. 76, bedensel ziyan görenlerin en kısa mühlet içinde tazminat alacağına kavuşması muhtaçlığını dikkate alarak hâkime, kimi kuralların varlığı halinde istem üzerine davalının ziyan görene süreksiz ödeme yapmasına karar verebileceğini öngörmüştür. Kelam konusu karara nazaran, “zarar nazaran savının haklılığını gösteren inandırıcı deliller sunduğu ve ekonomik durumu da gerektirdiği takdirde hâkim, istem üzerine davalının ziyan görene süreksiz ödeme yapmasına karar verebilir. Davalının yaptığı süreksiz ödemeler, hükmedilen tazminata mahsup edilir; tazminata hükmedilmezse hâkim, davacının aldığı süreksiz ödemeleri, yasal faizi ile birlikte geri vermesine karar verir”.
Üç dereceli yargılama sisteminin yeterli işlemesi ve davaların makul mühlet içinde sonuçlanması için bilhassa büyük kentlerdeki İstinaf Mahkemelerinin daire ve üye sayıları artırılmalıdır. Bu vilayetlerde çok uzun süren istinaf etabının dört aya düşürülmesi hedeflenmelidir. Bilhassa İstinaf Mahkemelerinde bedensel ziyanların tazmini davalarına bakan dairelerin üye sayısı artırılmalıdır. Bu teklifimiz kabul görmez ise öteki bir tahlil olarak bedensel ziyanların tazmini davalarında istinafa götürülmeden, atlamalı temyiz üzere direkt Yargıtay’a götürme imkanı getirilebilir. Yapılacak bir düzenleme ile muhakkak bir pahanın altındaki tazminat davalarına eskisi üzere yeniden istinaf yoluna başvurma mecburiliği getirilmeli ve bu davalar istinaf mahkemesinde kesinleşmelidir. Lakin bedeli itibariyle istinaf mahkemesinde esasen kesinleşmeyen, münasebetiyle istinaftan sonra temyize tabi olan tazminat davaları için istinaf yoluna başvurmadan direkt Yargıtay’a götürme imkanı getirilmelidir. Yapılacak bu değişikliklerle birlikte Yargıtay’ın ilgili dairelerinin üye sayıları da artırılırsa davaların çok daha kısa müddetlerde sonuçlanması sağlanacaktır.
