İş dünyası temsilcileri büyüme rakamlarını değerlendirdi

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yılın ikinci çeyreğine (nisan-haziran dönemi) ait gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) sonuçlarını açıkladı.

Buna nazaran, GSYH 2025 yılı ikinci çeyrek birinci varsayımı zincirlenmiş hacim endeksi olarak geçen yılın tıpkı çeyreğine nazaran yüzde 4,8 arttı. Böylelikle Türkiye iktisadı büyüme trendini 20 çeyreğe taşımış oldu.

Üretim sistemine nazaran cari fiyatlarla GSYH, geçen yılın birebir çeyreğine kıyasla yüzde 43,7 artarak 14 trilyon 578 milyar 556 milyon liraya çıktı. GSYH’nin ikinci çeyrek pahası, cari fiyatlarla dolar bazında 377 milyar 622 milyon olarak gerçekleşti.

İş dünyası temsilcileri, büyüme datalarını AA muhabirine kıymetlendirdi.

20 ÇEYREKTİR SÜREN BÜYÜME TRENDİNİ GÜÇLENDİRMELİYİZ

İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç ikinci çeyrekte inşaatın yanı sıra sanayi kesimindeki yüzde 6,1’lik ve yatırımlardaki 8,8’lik büyümeyi gelecek çeyrekler için olumlu işaretler olarak gördüklerini belirterek, “İhracatçı KOBİ’lere ve istihdam deposu sanayi kesimlerine yönelik selektif kredi stratejisi ile iktisatta 20 çeyrektir süren büyüme trendini daha da güçlendirmeliyiz.” dedi.

İkinci çeyrekteki yüzde 4,8’lik büyümenin bilhassa savunma endüstrisi öncülüğünde gerçekleştiğini vurgulayan Avdagiç, “Büyümenin sürdürülebilir bir patikada ilerlemesi için savunma endüstrimizdeki bu değerli muvaffakiyetin, istihdam deposu öbür sanayi dallarımıza de yansıması beklentisi ve inancındayız.” tabirlerini kullandı.

Mal ve hizmet ihracatında 2025 yılının ikinci çeyreğinde bir evvelki yılın birebir çeyreğine nazaran yüzde 1,7 artış olduğunu lisana getiren Avdagiç, “İthalat tarafında yüzde 8,8 üzere ihracatın çok üstünde bir artış gerçekleşti. Dış ticarette ihracat sayılarıyla birlikte ithalat sayılarına da bakmamız gerekiyor. Önümüzdeki periyotlarda ihracatın büyümeye katkısının, iktisattaki genel büyüme yüzdesi ile uyumlu olmasını bekliyoruz. Sanayi, yatırım ve ihracat, hedeflediğimiz ekonomik gelişimin sac ayaklarıdır. Türkiye yeni büyüme kıssası bu sac ayakları üzerine kurulmalıdır.” değerlendirmesinde bulundu.

Enflasyondaki gerilemeye paralel olarak TCMB’nin faiz indirim döngüsüne devam etmesinin değerli olduğunu vurgulayan Avdagiç, iş dünyası olarak bilhassa üreticileri ve KOBİ’leri destekleyen, tüketici talebini ise makul seviyede tutacak selektif bir kredi stratejisi uygulanmasını önerdiklerini belirtti.

Avdagiç, endüstrideki büyümenin tüm kesimlere yayılabilmesi için, KOBİ’lere yönelik kredi kanallarının genişlemesi ve kur-enflasyon korelasyonunun korunmasının büyük ehemmiyet arz ettiğini söyledi.

2025’İ DAHA YÜKSEK BİR BÜYÜME İLE KAPATMAYI HEDEFLİYORUZ

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Lideri Nail Olpak da beklentilerin üzerindeki büyümenin sevindirici olduğunu ve endüstrideki gelişimin tüm alt bölümlere yayılmasının kıymetli olduğunu kaydetti.

Zorlu global şartlara karşın büyümenin iş dünyası açısından memnuniyet verici olduğunun altını çizen Olpak, “Yılın birinci çeyreğinde bilhassa sanayi kesimine dikkati çekmiştik. Son periyotlarda negatif büyüyen sanayi dalının ikinci çeyrekte yüzde 6,1 oranıyla olumluya dönmesi iş dünyamız açısından hayli kıymetli.” dedi.

Olpak, büyümenin ayrıntılarına ait yaptığı değerlendirmede ise sanayi dalındaki müspet gelişmeyle birlikte, bilhassa emek ağır kesimlerdeki iş gücü kaybının ve finansmana erişim problemlerinin devam ettiğini belirterek, “Beklenen faiz indirimlerinin ve öbür destekleyici adımların tüm sanayi bölümünü ve genel manada iktisadımızı olumlu etkilemesini bekliyor ve ümit ediyoruz.” sözlerini kullandı.

İhracat ve ithalat bilgilerine de değinen Olpak şöyle devam etti:

“İhracatımız yüzde 1,7 artarken ithalatımızın yüzde 8,8 artması dikkatle izlenmesi gereken bir nokta. Toplam ithalat içindeki tüketim harcamaları ithalatı ise dikkat cazibeli. Yatırımların yüzde 8,8 artması da değerli bir data. Yalnızca inşaat değil, gelecek periyot büyümesi için değer arz eden makine ve teçhizat yatırımlarının artması da kıymetli. İç talep de yüzde 5,1 artarak büyümenin ana sürükleyicilerinden olsa da daha makul düzeylerde. Yılın birinci yarısında yüzde 3,6 büyüyen ülkemizin, yılın geri kalan devrinde olumlu gelişmelerle 2025’i daha yüksek bir büyüme ile kapatmasını bekliyoruz. Yakında açıklanacak OVP’nin, endüstride katma kıymeti yüksek alanlara odaklı, ihracatı daha fazla destekleyen, kapsayıcı ve sürdürülebilir büyüme için gerekli yatırım ortamını daha da güzelleştirmesini bekliyoruz.”

ADİL PAYLAŞILMASI ÖNCELİKLİ OLMALIDIR

Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Başkanı Burhan Özdemir, verilerin, Türkiye iktisadının yaşanan global belirsizlikler karşısındaki direncini ve dinamizminin güçlü olduğunu yansıttığını belirtti.

Özdemir, kelam konusu devirde tarım kesiminde yaşanan yüzde 3,5’lik daralmaya vurgu yaparak, “Gıda güvenliği ve kırsal kalkınma açısından çok kıymetli olan tarım bölümü önümüzdeki devirde odaklanılması gereken kıymetli alandır.” dedi.

İş gücü ödemelerinin yüzde 42 artmasının olumlu olduğuna dikkati çeken Özdemir şu değerlendirmelerde bulundu:

“İş gücü ödemelerinin cari fiyatlarla gayrisafi katma bedel içerisindeki hissesi geçen yılın ikinci çeyreğinde yüzde 38,8 iken, bu oran bu periyotta yüzde 38,4 oldu. Kelam konusu gerileme dikkatle izlenmelidir. Büyümenin toplumsal tabana yayılması ismine emeğin verimlilikle birlikte daha adil paylaşılması önümüzdeki devrin öncelikli amaçlarından olmalıdır. 2024 yılına ait yıllık bilgilerde kişi başına düşen gelirin 15 bin 325 dolara yükselmiş olması, ülkemizin orta gelir tuzağını aşma yolunda güçlü bir ivme yakaladığını göstermektedir. Bu eşik, hakikat siyasetler ve üretim kapasitemizin artışıyla birlikte çok daha ileri düzeylere taşınabilecektir.”

ÜRETİM VE İHRACAT VURGUSU

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe de büyümenin bileşenlerinde iç talebin belirleyici rolünün öne çıktığını belirterek, “Hane halkı harcamaları büyümeye 3,4 puan, yatırımlar 2,2 puan, stoklardaki değişimler ise 1,2 puan katkı yaptı. Buna karşılık, net ihracat büyümeyi 1,4 puan, kamu harcamaları da 0,6 puan aşağı çekti.” dedi.

Gültepe, ihracatın tek başına büyümeye artı 0,4 puan katkı yapmasına karşın ithalattaki artış nedeniyle net ihracatın katkısının eksi 1,4 puan olmasının dikkati çektiğini vurguladı.

Söz konusu dataya nazaran, Türkiye’nin ihracat gelirlerinin büyümeyi desteklediğinin altını çizen Gültepe, “Daha yüksek oranda artan ithalat bu katkıyı ziyadesiyle gölgeledi. Net ihracatın üst üste üç çeyrektir negatif katkı vermesi, büyümenin giderek iç talep ve ithalata dayalı bir yapıya büründüğünü gösteriyor. Halbuki sağlıklı ve kalıcı bir büyümenin fakat üretim ve ihracatla gerçekleşebileceğini unutmamamız gerekiyor.” diye konuştu.

İhracatın büyümeye istikamet verdiği devirlerde, iktisatta hem üretim kapasitesinin hem de istihdamın daha istikrarlı ve sürdürülebilir biçimde arttığını anlatan Gültepe, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Rakamlarda da görüyoruz ki rekabetçilikte yaşanan zorluklar ihracatın ivmesini sınırlamaya devam ediyor. Global pazarlarda rekabetçiliğimizi güçlendirecek, ihracatçının önünü açacak siyasetlerin hayata geçirilmesi bu nedenle kritik değer taşıyor. Her şeye karşın büyümenin müspet seyri umut verici. Önümüzdeki periyotta rekabet gücünü artıracak ve ihracatı yine büyümenin taşıyıcı sütunlarından biri haline getirecek adımların atılmasıyla daha istikrarlı ve dışa açık bir büyüme patikasına girileceğine inanıyoruz.”

SEKTÖREL BAZLI GÜÇLÜ BİR BÜYÜME GÖZLEMLEDİK

Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın da büyümenin beklentilerin üzerinde olduğunu ve sektörel bazlı güçlü büyüme sayıları gözlemlediklerini tabir etti.

Aydın, bu durumun iktisatta beklenenden daha güçlü bir toparlanmaya işaret ettiğini belirterek, “Önümüzdeki periyotta para ve maliye siyasetlerinin uyumu ve yapısal ıslahatlar büyümenin kalitesi ve sürdürülebilirliği açısından kritik ehemmiyet taşıyacaktır. Bu nedenle mevcut iktisat siyasetlerinin disiplinli bir halde yürütülmesinde fayda görmekteyiz.” dedi.

Uzun bir müddettir tasarruf odaklı, enflasyonla çabayı önceleyen bir iktisat yol haritası icra edildiğini vurgulayan Aydın, şunları kaydetti:

“Doğal olarak bu koşullar içerisinde her alanda sayıları küçültmeye çalışıyorduk. Büyüme sayılarında da beklentilerimiz bu doğrultudaydı. Ne var ki inşaat, sanayi, bilgi ve bağlantı, ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmetleri dallarında büyümeyi tetikleyen itici güçler gördük. Bunun yanı sıra iklim krizine bağlı don olaylarının etkisi ile hasatların azalması tarım kesiminde küçülmeye neden oldu. Bu durumu bilhassa dikkate almalı ve tarımı teşvik edecek, çiftçiye sahip çıkacak kararları almalıyız. Bakanlığımızın bu istikamette 3 yıllık bir hareket planı çalışması var umarım probleme deva olur.”

Tüketim ve yatırım harcamalarındaki artışların iç talepteki canlılığı gösterdiğini söz eden Aydın, “Sabit sermayeli yatırımların büyümeye katkı vermesinden son derece memnuniyet duymaktayız. Ayrıyeten tasarruf önlemlerinin kamu harcamalarında azalma göstermesi başka bir memnuniyet verici bir durum. Büyümenin iş gücü ödemeleri ve net işletme karlarına baktığımızda gelir dağılımında patrona bir kayış olduğunu gösteriyor. Burada istikrar sağlanmalı diye düşünüyoruz.” diye konuştu.

 “(GSYH) Bu gelişme, uygulanan siyasetlerin makroekonomik istikrarlar üzerindeki olumlu yansımalarını göstermektedir”

İstanbul Ticaret Borsası (İSTİB) Başkanı Ali Kopuz ise enflasyonla çaba ve mali disiplin sürecinin devam ederken büyümenin 20’nci çeyreğe ulaşmasının itimat verici bir gelişme olduğunu belirtti.

Kopuz, kelam konusu büyüme performansı sayesinde, Türkiye’nin ulusal geliri 1,5 trilyon dolara yaklaştığını hatırlatarak, “Bu gelişme, uygulanan siyasetlerin makroekonomik istikrarlar üzerindeki olumlu yansımalarını göstermektedir.” sözünü kullandı.

Yüksek faiz oranlarının ve sıkı para siyasetinin, bilhassa yılın birinci çeyreğinde potansiyelin altında büyümeye neden olduğunu kaydeden Kopuz, “Bununla birlikte şimdi istenilen düzeyde olmasa da enflasyonda yavaşlamayı beraberinde getirdiğini görmüştük. Enflasyon tarafında bu eğilim korundukça, bu yılın geriye kalan 3 Para Piyasası Kurulu toplantısında indirimlerin devam ederek, önümüzdeki periyotta ekonomik aktiviteyi daha fazla desteklemesini bekliyoruz.” diye konuştu.

Gıdanın temelini oluşturan tarım bölümünde ikinci çeyrekte yıllık bazda yüzde 3,5 daralma gerçekleştiğini hatırlatan Kopuz, şu değerlendirmelerde bulundu:

“İlkbahar aylarında görülen don olayları, yaz aylarında ise bilhassa İç Anadolu ve Ege bölgelerinde tesirli olan kuraklık, rekoltelerde önemli kayıplara yol açmıştır. Bizim de bölümden ve alandan aldığımız geri dönüşler bu doğrultudaydı. Tarım bölümünün katkı vermediği bir büyüme kompozisyonu besin arz güvenliği ve fiyat istikrarı bakımından da istek edilen bir dağılım değildir. Bu yüzden ziraî üretimde vites artırmak için gerekli her türlü adımı atmak zorundayız. Ziraî üretimde yaşanan kayıpların telafi edilmesiyle birlikte, önümüzdeki periyotlarda daha istikrarlı ve sürdürülebilir bir büyüme patikasına ulaşacağımıza inanıyoruz.”