CAATSA yaptırımları kalkacak mı? ‘Türkiye için yeni dönem başlayabilir’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı CAATSA yaptırımlarının kaldırılabileceğine yönelik açıklamaları, sonrasında gözler ABD idaresine çevrildi. Erdoğan açıklamalarında, “CAATSA’da şunu rahatlıkla söyleyebiliriz, bir yumuşama var. ABD Lideri Sayın Donald Trump ile ve Türkiye’ye yeni atanan ABD Büyükelçisi Tom Barrack’ı kabulümüzde kendisiyle bunları görüştük, konuştuk. O denli zannediyorum ki CAATSA sürecini de çok daha hızlı aşacağız.” açıklamalarında bulunmuştu. Uzmanlar ise yaptırımların kalkması sonrasında, “Savunma sanayii konusunda hem de ekonomik finansman konusunda hem ihracat hem ithalat boyutuyla önümüzü açacak, bizi rahatlatacak bir gelişme olarak okunabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
CAATSA YAPTIRIMLARININ BAŞLANGICI
TAV Vakfı Araştırmacısı Dr. Ayhan Sarı şunları söyledi:
Bu CAATSA yaptırımları, S-400 hava savunma sistemini Türkiye’nin almasıyla birlikte başlayan tartışmaların sonucunda Aralık 2020’de, Trump’ın birinci başkanlık periyodunun son aylarında Türkiye’ye uygulandı. Ve yaptırımların içeriğine baktığımızda şunları görüyoruz. Bu ortada yaptırım uygulanırken Türkiye’nin F-35 programından da çıkartıldığını unutmamak gerekiyor. Bu da çok değerli bir ögeydi. Burada yaptırımların ana unsurları olarak Savunma Sanayi Başkanlığı’nın ve başka bireylerin maksada alındığını, vize kısıtlaması getirildiğini görüyoruz. Öbür taraftan Türkiye’nin Amerika Birleşik Devletleri’nden ithal ettiği, Amerika’nın Türkiye’ye ihraç ettiği bir ekip savunma sanayi teknolojilerinin, silahlarının, füzelerinin satışının Amerika tarafından durdurulduğunu biliyoruz.
Ve öbür bir sorun de ABD ile mali süreç yasağı. Yani ABD’deki bankalarda Türkiye’nin ve kontaklı şahısların, bir kadro bireylerin süreç yasağı, süreç kısıtlaması getirilmesiydi. Öncelikle F-35 programı Türkiye’nin dahil olduğu, Türkiye’nin de üretici olarak içerisinde olduğu bir programdı. Bu programdan Türkiye’yi çıkarttığınız vakit, Türkiye’nin savaş uçağı planlamasında takriben 10 yıllık bir boşluk oluşmuş oldu. Biz kendi silahlarımızı, kendi uçaklarımızı üretiyoruz. Ama silahlarımızın, uçaklarımızın mesela Kaan’ın etkin bir formda Türk ordusunda kullanılması, seri üretime geçilmesi 10-15 yıllık bir müddet. Biz bu 10-15 yıllık süreyi F-35’lerle hava üstünlüğümüzü sağlayacak formda tasarlamıştık. Öncelikle bu planımız CAATSA yaptırımları ile birlikte sekteye uğramış oldu.
“TÜRKİYE’NİN ELİ DAHA DA RAHATLAYACAK”
Diğer bir problem de biz her ne kadar %80’lere varan oranda savunma sanayi üretiminde yerlileşmiş olsak da, F-16’lar başta olmak üzere hala Amerika Birleşik Devletleri’nden aldığımız, ABD menşeli bir kadro silahlar ve mühimmatlar var. Bunların da geçiş sürecinde bu biçimde aniden yaptırıma uğraması ve gerisinin kesilmesi, olağan ki Türkiye’nin planlamalarını ve mühimmat depolarını, elindeki silahların mevcut durumunu önemli halde etkileyen bir durumdu. Dediğim üzere biz kendi silahlarımızı üretiyoruz. Ancak bunların birtakım teknolojilerini mesela motorlar, güdümlü füzeler vs. hala aşikâr oranda Amerika Birleşik Devletleri’nden bir mühlet daha almak durumundayız. Amerika vermese bile biz bir formda baş edebiliyoruz. Bu boşlukları doldurmayı başarıyoruz. Fakat bunun bize bir maliyeti oluyor ve birtakım ögelerde, birtakım kısımlarda güvenlik zaafiyeti yaratabiliyor.
Ve son olarak bir de bu işin mali kısmı var. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bankalarda kısıtlamalar var. Ve Türkiye’ye gelecek yatırımcıların, finans kümelerinin önünü kesen ve kimilerini huzursuz eden bir yaptırım. Bu CAATSA yaptırımları kalktığında, finansman konusunda da Türkiye daha rahat, eli daha açık bir halde hareket edebilecek. Şunu çok rahatlıkla söyleyebilirim: Amerika Birleşik Devletleri hâlâ Batı’nın, Batı yarımkürenin ve Avrupa da dâhil Batı ittifakının önderi. Ve çok çeşitli alanlarda hâlâ, bilhassa Avrupalı devletler dönüp Amerika Birleşik Devletleri’nin nasıl hareket ettiğine bakıyorlar.
“ÖNÜMÜZÜ AÇACAK, BİZİ RAHATLATACAK”
Şimdi Avrupa’da şöyle bir problem var biliyorsunuz: Silah üretemiyorlar, ucuz silah üretemiyorlar, efektif silah fiyat/performans oranı yüksek silah üretemiyorlar. Ve Türkiye aslında çok büyük bir pazar. Türkiye kimi hususlarda Amerika Birleşik Devletleri için de kıymetli bir tedarikçi haline gelebilir, bir pazar olabilir. Ancak CAATSA yaptırımları sebebiyle bu devletler hâlâ Türkiye ile bu hususta yakın işbirliği yapmaktan çekiniyorlar. İkincisi ise global sermaye sorunu. Global sermaye, Türkiye’ye finans, para akışı sağlayacak, Türkiye’ye yatırım yapacak sermaye, hâlâ Amerika Birleşik Devletleri’nin CAATSA yaptırımları sebebiyle yüzde 10, 20, 30 da olsa muhakkak oranda bu yaptırımlardan etkileniyor ve çekiniyor.
Ama geçen hafta Trump’ın Orta Doğu seyahatinde, Türkiye’nin bir yıldır beklediği 250 küsur milyon dolarlık bir füze ve mühimmat satışı Amerika Birleşik Devletleri tarafından onaylandı. Bu da güya yavaş yavaş CAATSA yaptırımlarının Türkiye lehine olacak biçimde kaldırılabileceğine yönelik bize birtakım işaretler veriyor. Bu türlü bir devirde, tekrar ediyorum, bizi hem savunma sanayii konusunda hem de ekonomik finansman konusunda hem ihracat hem ithalat boyutuyla önümüzü açacak, bizi rahatlatacak bir gelişme olarak okunabilir.
