Kurban: Ailede başlayan, rahmetle yoğrulan bir toplum tasavvuru

Ahmet Türkben’in Haber7 için kaleme aldığı, “Kurban: Ailede başlayan, rahmetle yoğrulan bir toplum tasavvuru” başlıklı yazısı şöyle:

BİR AİLE, ÜÇ İMTİHAN, BİRLİKTE ADANMAK

Kurban, insanlığa örnek olan bir ailenin birlik içinde Allah’a yönelişiyle başlayan, sadakatle örülen bağların vakit ve yeri aşarak rahmet merkezli bir medeniyete dönüştüğü kutlu bir yürüyüştür. Her medeniyetin temelinde birebir gayeye yönelmiş fertlerden oluşan bir aile vardır; kurban da işte bu birlikte adanmışlığın ibadetle beden bulmuş halidir.

Bu yürüyüşün öznesi, örnek bir İslam ailesidir; Hazreti İbrahim, Hazreti Hâcer ve Hazreti İsmail’den oluşan bir aile.

Her biri kendi imtihanını vermiştir.

Hazreti İbrahim, imanı sadakatle perçinleyerek,

Hazreti Hâcer, sabırla tevekküle tutunarak,

Hazreti İsmail ise teslimiyeti gönülden isteğe dönüştürerek imtihanlarını yüz akıyla vermiştir; çünkü bu üç başka imtihandaki adanmışlık, tevhid üzere kurulan bir ailede birleşmiş ve rahmetle yoğrulan bir toplumu inşa etmiştir.

Hazreti İbrahim’in sadakatiyle başlayan, Hazreti Hâcer’in tevekkülüyle sağlamlaşan ve Hazreti İsmail’in teslimiyetiyle kemale eren bu imtihan ve bu adanmışlık; yalnızca bir aileyi değil, bir ümmeti yoğuran manevi bir inşa sürecine dönüşmüştür. Her biri farklı sınanmış olsa da hepsi tıpkı hakikate yönelmiş, tıpkı Rabbe gönülden bağlanmıştır. Bu sebeple kurban, imanı birlikte taşıyan kalplerin ortak adanışıdır.

İlahi rahmet, bu imanın üzerine inmiş; sabrın akabinde bir ikram olarak hem maddi hem manevi rahmetler tecelli etmiştir.

Kurban, evvel aileden başlamak suretiyle büyük İslam ailesi olan ümmetimizin birlikte şükretme, birlikte infak etme ve birlikte merhameti büyütme davetidir. Her kurban; bir gönülden, bir aileden, bir yuvadan yükselen şükrün ve kardeşliğin sesidir. Kalpleri yumuşatır, gönülleri birbirine yaklaştırır, ortamızda köprüler kurar. Kurban, birlik içinde Allah’a adanmanın sembolüdür. Bu adanış; bir ailede başlar, bir milleti yoğurur, ümmet-i Muhammed’le bütünleşir ve tüm insanlığa rahmet olarak ulaşır.

Ailece yaşanan bir kulluğun, ümmetçe yaşatılan bir kardeşliğe dönüşmesidir kurban ve her yıl tekrar hatırlatır bize:

Bir aile birlikte Hakk’a adandığında bir millet şahlanır.

Bir millet; faziletli, şuurlu, nitelikli ve adanmış kuşaklar yetiştirdiğinde bir ümmet dirilir.

Bir ümmet, bağımsız ve hür iradesiyle yine toparlandığında ise
hüzün olan yere sevinç, gözyaşı olan yere merhamet, zulüm olan yere adalet taşınır
ve yeryüzü tekrar huzur ve emniyet yurdu hâline gelir.

YAKINLIK VESİLESİDİR KURBAN

Her medeniyet, kendi ibadet lisanıyla manasını kurar. Kurban, bizim medeniyetimizin en güçlü şahitlerinden biridir. Bu medeniyetin vicdanı kurbanla konuşur, takvayla kökleşir, infakla dirilir.

Kurban, yakınlaşmaktır. Kulun Rabbiyle ortasındaki arayı kaldırma niyetidir; bir yakınlık arayışıdır. “Mukarrabûn” zümresine dâhil olma duasıdır; çünkü Allah’a yaklaşmak, yalnızca yönelmekle değil, yaklaşmanın yoluna girerek mümkün olur. İşte kurban, o yolda açılan bir kapıdır. Cenab-ı Hakk, kuluna şah damarından daha yakındır elbet; lakin kulun sunduğu her salih amel, o yakınlığı fark ettiren ve artıran bir vesiledir. Kutsî hadiste bu hakikat şöyle lisana getirilir: “Kulum, Bana kendisine farz kıldıklarımdan daha sempatik hiçbir şeyle yaklaşamaz…” (Buhârî, Rikāk 38). Farzlar ortasında ise namaz, Allah’a gerçek bir urûcdur; kalbin miracı, ruhun secdesidir. Öteki ameller, bu yükselişi sabitlemek, kalıcı hâle getirmek içindir.

İbadetler ortasında görünmeyen bağlar vardır; her biri oburunu besler. Bu bağların merkezinde ise namaz vardır. Müminin secdede Rabbine yakınlaşması ne ise, kurban da o yakınlığı kalp ve aksiyon düzleminde pekiştirmektir. Cemaatle saf tutanların birlikteliği, nasıl gönülleri kaynaştırıyorsa kurban da yardımlaşma ve paylaşma ile gönüller ortasında köprüler kurar. Kur’an-ı Kerim bu bağa şöyle işaret eder: “… onlardan hem kendiniz yiyin hem de kanaat edip istemeyen yoksula ya da hâlini arz edip isteyen yoksula de yedirin.” (Hac, 36)

Kurban hem Allah Tealâ’ya hem Peygamberimize bir yakınlık vesilesidir. Peygamber Efendimiz’in hayatı, yalnızca buyrukları değil, örnek oluşuyla da ümmeti için bir pusuladır.

Kurban, o örnekliğe gönülden bağlılığın, Rasûl’e duyulan sevginin fiilî bir nişanesidir zira Peygamberimiz, her yıl kurban kesmiş ve ümmetini de bu ibadete teşvik etmiştir.
Onun şu uyarısı bu ibadetin ümmete mensubiyetle olan bağını açıkça ortaya koyar:
“İmkânı olup da kurban kesmeyen bizim namazgâhımıza yaklaşmasın.” (İbn Mâce, Edâhî 2)

Bu hadis, maddî bir imkânsızlıktan öte manevî bir vefasızlığa da işaret eder; çünkü kurban, ümmete aidiyetin, Rasûl’e sadakatin bir göstergesidir.

Her kesilen kurban, tıpkı vakitte Peygamberimize bir salat-ü selamdır. Onun sünnetine, hayat üslubuna ve ümmet şuuruna bağlılık beyanıdır. Bu istikametiyle kurban, Peygamberimiz’in açtığı yolda yürümeye dair verilen bir kelamdır. Bir ümmete ilişkin olmanın, o ümmetin kıymetlerini sahiplenmenin müşahhas göstergesidir. 

TEVHİDİN KANLA YAZILAN AYETİ

Kurban, tevhidin ete kemiğe bürünmüş halidir. Her bıçak darbesi, kalbin sadece Allah’a ilişkin olduğunu haykıran bir sadakat yemini; Rabbinden diğerine boyun eğmeyen bir kalbin, şirkten arınmış bir vicdanın secdesi üzeredir. Kesim anında dillendirilen “Bismillahi Allahu ekber” zikri, kulluk şuurunun lisanda beden bulmuş hâlidir. Bu bağlamda Allah’tan diğerinin ismiyle kesilen bir hayvan hem murdar hem de bir tevhid ihlâlidir; zira kurban, yalnız ve yalnız Allah için kesilir.  

Kur’an-ı Kerim, bu yönelişi şöyle beyan eder:

“Ben, samimi bir muvahhit olarak, yüzümü gökleri ve yeri yaratana çevirdim.” (En’âm, 79)
Bu ayet-i kerime, bir akide bildirisi olmakla birlikte varoluşun, yönelişin, niyetin ve niyazın rotasını tayin eden bir kulluk beyanıdır.

Kurban, bu beyanın harekete dökülmüş hâlidir; zira iman, kalpte gizli bir inanç değil, hayatın tamamına sinmiş bir yöneliştir. Kurbanla birlikte bu yöneliş ete, kana ve harekete dönüşür. O anda asıl kesilen; bâtıla dair tüm eğilimler, dünyevî ihtiraslar ve içte gizlenmiş şirk ve nifak izleridir.

Her kurban, tevhidin yine ilanıdır. Her bir “Allahü ekber” zikri, sırf Allah’ı en ulu bilen bir kalbin haykırışı; her kesim anı ise, kulun Rabbinin huzurunda istikametini ve aidiyetini açıkça ortaya koymasıdır.   

KURBANIN KALBİNDEKİ SIR: NİYET VE TAKVA

Kurban, dışarıdan bakıldığında kolay bir kesim sürecine benzetilebilir; lakin görünürdeki bu hareketin arkasında, ihlaslı bir iç seyahat, manayla dolu bir bağlılık ve şuurlu bir yöneliş gizlidir. Onu ibadet kılan, elin hareketinden çok, kalbin tarafıdır. Yüzeyde gerçekleşen bir bölümden ibaret olmayan kurban, esasen bir duruşun ve aidiyetin dışa yansımasıdır.
Kur’an-ı Kerim bu gerçeği veciz biçimde bildirir:

“Onların ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşır; O’na ulaşacak olan sadece sizin takvanızdır.” (Hac, 37)

Buradaki takva; Allah’a karşı gelmekten sakınmanın, günahlardan korunmanın, hassas bir duruşun ismidir. Kurban ibadetinde bu duruş ete, kana, vakte ve niyete siner. Her kan damlası, insanın içinden geçenlerin dışa taşan simgesidir.

İbadet, davranış değil yalnızca, o davranışın arkasındaki iç tutarlılıktır. Biçim, şayet ruhla beslenmemişse, manadan ve hikmetten uzaklaşır.  Kurbanı bedelli kılan, hayvanın kıbleye çevrilmesinden çok insanın kendini yönlendirdiği menzildir; zira her ibadet, özünde bir taraf tayinidir. Gerçek tarafa hareket etmediği sürece ne kesim mana taşır ne de zahmet.

Kur’an-ı Kerim, bu teslimiyeti şöyle çerçeveler:

“Benim namazım, kurbanım (diğer ibadetlerim), hayatım ve mevtim âlemlerin Rabbi olan Allah içindir.” (En‘âm, 162)

Bu ayet-i kerime, ibadetin kapsamını belirlerken ona ruh veren asıl kaynağın da altını çizer: aidiyet. Her hareket, Cenab-ı Hakka’a ilişkin olduğu bilinerek yapılırsa ibadete dönüşür. “Biz Allah`a aidiz.” (Bakara,156) deyişimiz bu itikadî mensubiyeti tabir eder. 

Kurban ibadeti, vakitle çevrili olsa da manası vakitsizdir. Kurban günü kesilen hayvan, kısa ömürlü bir takdim olabilir; ancak beşerdeki arayış, teslimiyet ve bağlılık, ömür uzunluğu sürer. Asıl sorun, o gün yapılanı, bütün bir hayata taşıyabilmektir

İBRAHİMCE BİR SADAKAT, İSMAİLCE BİR TESLİMİYET, HÂCERCE BİR TEVEKKÜL: AİLECE ADANMIŞLIK

Kurban, bir hatırlama ve bir anıyı yaşatma sorumluluğudur. Her yıl lisanlardan düşmeyen tekbirler, binlerce yıl evvelce bugüne ulaşan ilahî davetin yankısıdır. Hazreti İbrahim ile oğlu Hazreti İsmail’in kıssası, bir baba-oğul imtihanı olmaktan öte ailece sergilenen örneklikle teslimiyetin, sadakatin ve ilahî emre kayıtsız kuralsız boyun eğmenin en hoş örneğidir. Saffat müddetinde anlatılan bu sahne, her kurban bölümünde tekrar can bulur. Her damla kan, Hazreti İsmail’in sabırla uzattığı boynunun; her bıçak darbesi, Hazreti İbrahim’in titremeyen elinin bir uzantısı üzeredir. Kurbanın ruhu işte orada, o dua ile secde ortasındaki sükûtta hayat bulur.

Bu hâdisede sırf iki kişi yoktur aslında. Görünmeyen bir üçüncü kahraman daha vardır: Hazreti Hâcer Validemiz. O, susuz çöllerde tek sözle tevekkülün ismidir. “Bunu sana Allah mı emretti?” sorusuna aldığı “Evet” yanıtıyla, tüm endişelerini bir kenara bırakıp “Öyleyse Allah bizi korur.” diyerek teslim olmuş bir annedir. Safâ ile Merve ortasında koşarken yankılanan ayak sesleri, sabrın haykırışıdır. Zemzem’in doğuşuna vesile olan da bu sabırdır, bu teslimiyettir.

İbrahim Ailesi, Allah’a ailece adanmanın ve sadakatin en hoş örneğidir. Baba feda eden, anne istek gösteren, evlat boyun eğen… Bu aile bize gösterir ki gerçek kurban; dileklerin, tereddütlerin ve beklentilerin Allah’a teslim edilmesidir ve kalbin ailece kıbleye yönelişinin meyvesi, Kurban Bayramı’dır: bir arınma, bir yenilenme ve bir ibadet mevsimi.
Hazreti İbrahim’in gözünde evlat değil, imtihan; Hazreti İsmail’in kalbinde can değil, buyruk; Hazreti Hâcer’in ruhunda dehşet değil, tevekkül vardır. Bu hoş aile, tarihin en sessiz lakin en manalı teslimiyet örneğinin yaşayan şahitleridir. Adayanla adanan ortasındaki bu ilahî irade buluşması, kulluğun tepe hâlidir. Bu teslimiyet, sorgusuz bir boyun eğiş olmanın ötesinde istekli bir rızadır. Hazreti İsmail’in sözleri hâlâ tüm müminlerin kalbinde karşılık bulur: “Babacığım! Emrolunduğun şeyi yap. İnşallah beni sabredenlerden bulacaksın.” (Saffat, 102)

Her yıl kurban ikliminde bu kıssa tekrar yaşanır. Her mümin, kurbanıyla bu anıya dahil olur. Ya Hazreti İbrahim’in elini fiyat eliyle ya da Hazreti İsmail’in boynunu taşır bedeninde… Tahminen de Hazreti Hâcer’in sabrını taşır yüreğinde; zira bu kıssa, tarihte kalmış bir olay olarak görülemez, evet bu kıssa, kıyamete kadar insanlığın kalbine nakşedilmiş bir kulluk manifestosu olarak kurbanla ve hac ibadetiyle ebediyen yaşatılacaktır.  

HAC VE KURBAN: İBRAHİMÎ MİRASIN İKİ KANADI

Kurban ve hac, birebir imanın iki farklı lisanı; teslimiyetin ve adanmışlığın iki kutlu tezahürüdür. İkisi de birer ibadet, birer hatıra, birer iz, birer davettir ve bu davetin sahibi, Âl-i İbrahim’dir. Kurban, Hazreti İbrahim’in imtihanıyla sembolleşirken hac, Hazreti Hâcer’in tevekkül yürüyüşünde hayat bulur. Biri “ver” diyeni dinlemektir; oburu, “ara” diyeni sabırla takip etmektir.

Hac, İbrahim ailesinin yeryüzüne işlenmiş bir hatıra haritası üzeredir. Safâ ile Merve ortasında yapılan sa’y, Hazreti Hâcer’in yalnız çırpınışı değil, tevekkülün ayak izidir. Her hacı, onun duasına ortak olur; Zemzem’in sırrına biraz daha yaklaşır. Arafat’ta Âdem’in tövbesi hissedilir, İbrahim’in duası kabule dönüşür. Mina ise kurbanla tepeye çıkan bir adanmışlıktır: bıçağa uzanan bir teslimiyet, gökten inen bir rahmet.

Tavaf edilen Kâbe, Hazreti İbrahim’in elleriyle yükseltilmiş bir dua ve niyaz makamıdır.

“Rabbimiz, bizden kabul buyur…” (Bakara,127) duasının taşlara işlenmiş halidir. Kurban ise o kabulün ete kemiğe bürünmüş nişanesidir. Bu bağlamda hac da kurban da hatırlamaktır: sadakati, sabrı ve sarsılmaz teslimiyeti. Hac yürüyüşü, İbrahim’in adımlarına katılmak; kurban ise o yürüyüşün sonunda bir kalbi Allah’a açmaktır. 

Hac da kurban da “Allah’ın şiarlarındandır” ve “Allah’ın şiarlarına hürmet göstermek, kalplerin takvasındandır.” (Hac,32)

Her hacda bu örnek aile yad edilir, her kurbanla bir ahit tazelenir. 

KURBANIN RUHU: BABADA SADAKAT, ANNEDE TEVEKKÜL, EVLATTA TESLİMİYET

Bugün yine rahmet toplumu inşa etmek istiyorsak, işe aileden başlamalıyız.

Hazreti Hâcer üzere anneler, sadece çocuk doğuran değil, zorluklar karşısında sarsılmayan, tevekkül ile yol bulan, irfanla istikamet gösteren annelerdir. O, ıssız vadide yalnız bırakıldığında teslimiyetle “Rabbim bizi zayi etmez.” diyerek sabrın, direncin ve gerçek imanın ne olduğunu öğretmişti. Bu türlü anneler, vaktin enkazı altında kalmaz; bilakis toplumun istikametini tayin ederler.

Bugünün anneleri; süratle değişen dünyanın karmaşası içinde yalnızca evlat büyütmekle değil, bir medeniyetin hafızasını canlı tutmakla da sorumludur.

Hazreti Hâcer’in müsaadeden yürüyen her anne, çocuğunun kalbine itimat ve cüret aşılar, sabrı ve tevekkülü öğretir. Markaların, ekranların ve takvimsiz hayatların ortasında kaybolmaya yüz tutmuş yürekleri; yine hakikate, hikmete ve Hakk’a yöneltecek olan annelerdir.

Bugünün anneleri, ekranlara hapsolmuş çocukların gözlerine hakikati taşıyacak, gönlü imtihan, muvaffakiyet ve tüketim tasasıyla kuşatılmış kuşaklara sabrı ve teslimiyeti öğretecek Hâcerler olmaya davetlidir. Çocuklarına yalnızca imkân sunan değil, istikamet gösteren; yalnızca koruyan değil, karakter inşa eden annelere muhtaçlık var; çünkü Hazreti Hâcer, susuzlukla değil, sabırla yoğrulmuş bir iradeyle tarih yazmıştır.

Modern hayatın dayattığı aceleciliğe, yüzeyselliğe ve gösterişe karşı, Hâcer üzere anneler; ölçülü, dengeli, dua yüklü bir annelik yürüyüşüyle karşılık verirler. Halleriyle eğiten, kendi hayatıyla örnek olan annelerdir onlar…

Bir anne, sadece bir çocuk değil; bir jenerasyon, bir kültür, bir medeniyet inşa eder.

Biz, tekrar insanlığa umut olma savı taşıyorsak annelik makamını tekrar irfanla, tevekkülle, şuurla kuşanmalıyız.

Hazreti İsmail’in “Babacığım, emrolunduğun şeyi yap.” kelamı, itaate zorlanan bir çocuğun değil, adanmışlığı, sadakati ve kulluğu küçük yaşta içselleştirmiş bir ruhun yansımasıdır.
Bu teslimiyet, körü körüne bir bağlılık olarak anlaşılmaz; bilakis aklıyla, kalbiyle ve inancıyla yoğrulmuş şuurlu bir bağlılıktır.

Hazreti İsmail, Allah’ın vahyine dayanan prensiplere sadakat göstermişti. Teslimiyet, aklı kiraya vermek değil, onu Allah’ın buyruğuna itimatla istikamet üzere kullanmak demektir.

Bugünün çocuklarına ve gençlerine kazandırmamız gereken de budur: şahıslara değil, hakikate bağlılık.

Korkuya dayalı bir itaat kültürü, iradesini diğerlerinin eline teslim eden şuursuz bir jenerasyon inşa eder ve bu, bizi bekleyen en büyük felaketlerden biridir; halbuki soran, araştıran, yanlışa ‘hayır’ diyebilen; akleden, istikamet sahibi bir iradeyle hareket eden gençler; yalnızca kendilerini değil, diğerlerini da uçurumun eşiğinden çekip kurtarabilirler; zira prensibe dayalı şuurlu bağlılık; hem şahsiyeti korur hem de toplumu diriltir.

Elbette bu yürüyüş, üsve-i hasenelerimiz olan Hazreti İbrahim ve Peygamber Efendimiz misali babalarla mümkündür.

Fedakârlığı imanın ölçüsüne dönüştüren, evladına sırf rızık değil, kimlik, kişilik ve istikamet kazandıran; onu Allah’a emanet edecek kadar teslimiyet sahibi babalarla…
Bu türlü bir baba, yalnızca ailesini değil, ümmetin vicdanını ve ruhunu da ayakta meblağ; zira sorumlu ve şuurlu babalar; inancı, kültürü ve medeniyet kıymetlerimizi jenerasyonlara taşıyan köprülerdir.

Peygamberler; merhametiyle eğiten, adaletiyle taraf veren, haliyle örnek olan rehberlerdi. Onları örnek alan babalar da başta kendi çocuklarına örnek olmaları gerektiğinin hassasiyeti içinde olmalılar. 

Bugünün babaları yalnızca geçimle değil, istikamet ve faziletle de sınanıyor.

Hazreti İbrahim’in müsaadeden giden ve Resulullah’ın ahlâkıyla yoğrulmuş babalar; evladını dünyanın değil, Hakk’ın rotasına emanet eden, meskeninin direği olmakla birlikte ailesinin pusulası olanlardır. Onlar; servet yerine şahsiyet, muvaffakiyet yerine ahlâk mirası bırakmayı önemserler; çünkü çağımızın çocukları sadece teknolojiyle değil, mana kaybıyla da kuşatılıyor. Bu savrulmuşluk içinde bir babanın duası, duruşu ve örnekliği; en hikmetli terbiye metodudur. Hazreti İbrahim üzere babalar, sadakat ve sükûnetle; Peygamber Efendimiz üzere babalar ise hikmet ve merhametle konuşurlar; zira bir milletin istikameti, babaların taşıdığı emanete gösterdiği sadakat ve ahlâkî örneklikle şekillenir.

TEZKİYEYE AÇILAN KAPI

İnsanın asıl seyahati dışa değil, içe doğrudur. Fıtratın sesini duymak, kalbin davetine kulak vermekle olur. Kurban, bu sese dönüşün ibadetidir. Çağdaş vakitlerin gürültüsünde kendine yabancılaşan fert, kurbanla özüne, ilişkin olduğu kaynağa döner. Kalp, bir burağa dönüşür; dünya art plâna düşer, hakikat belirir.

Kurban, dışa yönelik olmaktan daha çok içe dönük bir dönüşüm davetidir. Nefsini tanımak, onu terbiye etmek ve hakikate yöneltmek isteyen için bir arınma vesilesidir. Peygamberimizin şu uyarısı bu tarafıyla dikkat caziptir:

“Kestiğiniz kurbanlarla nefsinizi arındırın.” (Tirmizî, Edâhî 1)

İnsan nefsi, sahip olmayı ve biriktirmeyi istekler. Kurban ise vermeye çağırır. En çok bağlandığın şeyi bırakabildiğin oranda özgürleşirsin. Mal sevgisi, hırs, gösteriş ve dünyaya ilişkin bağlar… Hepsi bıçak altına kurbanla birlikte yatırılır; zira temel kesilen, nefis putlarıdır. Temel arınan, kalptir.

Kurban, benlik duvarına vurulan bir sadakat tokadıdır. İnsanı kendine döndürür, iç muhasebeye çağırır. “Bu hayvan değil de ben miydim aslında kurban edilmesi gereken?” sorusu, içten sorulabilirse ibadet ruh kazanır. Asıl kurban, kendine karşı duyarsızlaşmış bir vicdanın dirilişidir.

Her kurban, nefisle yapılan kapalı bir pazarlığın bozulmasıdır. Sahip olduğunla değil, vazgeçebildiğinle yücelirsin. Kalbin saflaşması ve nefsin terbiyesi; infakla, teslimiyetle, tevekkülle başlar. Bu açıdan kurban bir tezkiye aksiyonudur. İçeride olup bitenle ilgilenir ve bu istikametiyle, nefsini tezkiye etmeye yönelen her fert için aralanmış bir kapıdır.

CANANDAN GEÇMEK, EN SEVİLENİ VERENLERİN İMTİHANI

Kurban, bir hayvanın kesilmesiyle daraltılamayacak bir boyutta en değerli olana veda edebilme yüreğidir. Fedakârlığın, isteğin ve teslimiyetin sembolü olan bu ibadet, insanın Allah için kendinden vazgeçmeyi göze alabildiği yerde başlar. Asıl kurban, gönülde kesilen dilekler, susturulan hevesler ve teslim edilen sevdalardır. Bu istikametiyle kurban, hem bir kesim hem bir seçimdir. Sevdiklerinden geçerek Sevilene yönelmenin ismidir. Hazreti Habil’in tertemiz yüreğiyle en hoş olanı Allah’a takdim etmesi gibi… Çünkü Rabbimiz buyurur:

“Allah lakin takva sahiplerinin kurbanlarını kabul eder.” (Mâide, 27)

Fedakârlıktır kurban; canların canı uğruna can vermeyi, canandan geçmeyi başarmaktır. En kıymetli olanı sunmak, kalbin imtihanıdır. Neyi feda edebiliyorsak, oraya kadar bağlıyız demektir. Bu bağlılık, gösterişten uzak, ihlâsla yoğrulmuş bir sadakatin ölçüsüdür.

Kur’an-ı Kerim, gerçek güzelliğin hududunu şöyle çizer:

“Sevdiğiniz şeylerden Allah yolunda harcamadıkça birr’e ulaşamazsınız.” (Âl-i İmrân, 92)

İşte kurban, bu hududun üzerine basarak yürümektir. Allah için en değerlisini vermeye hazır olanlar, infak ve teslimiyeti en üst seviyede yaşarlar. Kalbinde nifak izi taşımayan yürekler, neyi seviyorsa onu Allah için diğerlerine takdim ederler. Bu takdimde riya yoktur, pazarlık yoktur. Sırf rızâ-ı ilâhi vardır. En sevileni, En Sevilene sunabilmenin ismidir. Tıpkı Habil üzere Rabbine en hoş olanı sunanların duaları da niyetleri de O’nun katına elbette ulaşacaktır. 

AHDE VEFADIR KURBAN

Her kesilen kurban, kulun Allah’a verdiği ahdin yenilenmesi ve sadakat beyanıdır. Kurban, bir hatırlamadır fakat daha çok, bir hatırlatmadır: Kelam verdik, unutmuyoruz.
Kur’an-ı Kerim’de anlatılan o ulu ahit sahipleri üzere, her mümin de kesilen kurbanla kalbindeki sözleri tazeler. Bu ayet-i kerime, vaktin ötesine uzanan bir sadakat destanıdır:

“Mü’minlerden, Allah’a verdiği ahdi yerine getiren o denli yiğitler vardır ki onlardan kimi bu uğurda canını vermekle adağını yerine getirmiş, kimi de beklemektedir. Ahitlerini hiç değiştirmemişlerdir.” (Ahzab, 23)

Vefalı olanlar, bekleyenlerdir; zira beklemek, sadakatin vakitle imtihanıdır. Ahdi yaşatan kelamın arkasında duran iradedir. Kurban, işte bu iradenin nişanıdır.

Kesilen her kurbanla bir bağlılık, bir yemin sunulur Mevlâ’ya. “Ey Rabbim, verdiğim kelamı unutmuyorum. Senin yolunda, Senin emrinle, Senin rızan için buradayım.” Bu sessiz fakat içten yakarış, kurbanın her damla kanında hissedilir. 

Kul, bazen bu ahdini malıyla öder; bazen de canıyla sınanır. Bazen infak eder, bazen vazgeçer; bazen susar fakat teslimiyetle susar. Vefa, kelamda, davranışta, niyette ve sebatta görünür ve her kurban, bu ahde bağlılığın ilanıdır. Kesilen hayvan, bir sembol; aslında kurban olan, insanın nefsidir. Allah’a bağlılık yemini, yılda bir kez ile hudutlu kalmadan her an canlı tutulmalıdır. Kurban ise bu canlı tutuşun toplu hatırlatmasıdır.
Ahitlerini unutmayanların ismi, Kur’an-ı Kerim’de “yiğit” olarak geçer. Onlar ki adanmıştır, hazırlıklıdır ve kelamlarından dönmemişlerdir. 

“Onlardan kimi adağını yerine getirdi, kimi bekliyor…”

Beklemek, sebatın başka ismidir. Kurban ise bu sebatın, bu hazır oluşun nişanesidir. Ahde vefa, sırf geçmişte verilmiş bir kelam değil, gelecekte tutulmak üzere hâlâ yürürlükte olan bir yemindir. 

ŞEHİTLİK: KURBAN OLMANIN EN ŞANLI HÂLİ

Mümin, kurban kesmekle Rabbine kulluğunu gösterirken aslında kendisine verilen nimetlerin bir kurban üzere sunulmuş olduğunun da idrakindedir. Yeryüzünde ne varsa, su, ateş, toprak, hava ve tüm nimetler beşere sunulmuş birer kurbandır. Gök ve yer, güneş ve ay emre itaatsizlik etmeden her zerresiyle sadakat ve teslimiyetin lisanı olan, ilâhî bir tertip içinde insanın hizmetine boğazlanmış kurban üzeredir. Sunulan ilâhî nimetlere karşı insanın yanıtı, infakla şekillenen bir şükür; gerektiğinde malından, canından geçmeyi göze alan bir teslimiyet olur. Evet, bu tarafıyla kurban, yalnızca bayram sabahı kesilen bir hayvan olmanın çok ötesinde bazen bir annenin vatana gönderdiği kınalı kuzusudur, bazen bir yiğidin secdesinin şahit olduğu son duası… Cihadı alnının çatına mühürlemiş, her sabah şehadeti duasının başına yerleştirmiş yiğitlerin teslimiyetidir kurban. Kurban, en değerli olanı Allah için sunabilmektir ki şehitlik, bu sunuşun en aziz hâlidir. O, İ’lây-ı Kelimetullah uğruna canından aziz bildiği mukaddesatı için canını feda edenlerin çağları aşan ve kuşaklara ulaşan davetidir. 

Şehit, Allah’a yakınlaşmanın en keskin ve en pak yolu olan kurbanın ta kendisidir; zira o, canını Allah için göz kırpmadan feda edendir; en tatlı gelen şeyi, en içten arzulananı bir an bile tereddüt etmeden feda eden… Şehitler, her şeyini Allah’a kurban ederler. Zevklerini, dilek ve isteklerini, malını, vaktini, canını, ömrünü… Şehit, bu teslimiyetin tepe hâlidir. Unutulmamalıdır ki: Şehitler meyyit değildir. Onlar, dirilişin habercileridir. Kur’an-ı Kerim, bu hakikati asırlar öncesinden haykırır:

“Allah yolunda öldürülenler için ‘ölüler’ demeyin. Hayır, onlar diridirler; ancak siz bilemezsiniz.” (Bakara,154)

Şehitler, Hazreti İbrahim’in sadakatini, Hazreti İsmail’in teslimiyetini, Hazreti Hâcer’in tevekkülünü taşır yüreklerinde. Her biri, bir kuşağın anısını canlı tutan, can veren birer sessiz kahramandır. Onların kanı, yalnızca toprağı değil, vicdanları da yeşerten bir rahmettir.

Kurbanla arınan kalpler, bu şehadet şuurunu unutmamalı; her kesilen kurban, bir vefa nişanesi, bir dua cümlesi, bir sadakat beyanı olmalıdır; zira kurban, tıpkı vakitte bir hatırlayıştır ve bu hatırlayışta, şehitlerin ismi daima canlı kalmalıdır.

KURBAN: DİN UĞRUNA CANI FEDA ETMENİN CANLI SEMBOLÜ

Kurbanlık hayvanlar birer temsil, birer semboldür. Her biri, Hazreti İsmail’in yerine inen koç üzere bir bedel, bir vekâlet taşır. Üstat Sezai Karakoç’un o unutulmaz sözleriyle onlar, “şehrin çeliğine kanlarıyla su vermeye” gelirler. Çağdaş hayatın taşlaştırdığı kalplere, tekrar merhamet ve teslimiyet taşırlar. Hayatın fakat fedakârlıkla mana bulacağını, her kurbanla yine hatırlatırlar.

“Ey, dağların nefis ve saf havasında yüze yüze gelişen mübarek yaratıklar, güzel geldiniz!…

Din uğruna canı feda etmenin canlı sembolleri, kentin çeliğine kanınızla su vermeye geldiniz!…

… kurban olayında, mevt artık yalnız kurban edilenin değil, kurban edenin de bir yaşantısıdır. Yani insan da kendi mevtini bir modül yaşar o anda. Yani, güya o anda kendisi ölecekken, o hayvancağız, kendisinin yerine ölmekle ödevlendirilmiştir. Hazreti İsmail’in yerine koçun kurban edilmesi üzere. Bu alanda kurban, bir nevi, hayvanın şehidi üzeredir.

Kurban kesilirken, bir an için insanın yaşadığına hamdetmemesi elde değildir. Hamd ve şükür, yaşamak üzere zaruret oluyor.

(Dirilişin Etrafında, s. 11–13)

Bu kurbanlar, bir hatıranın sessiz şahitleri, bir teslimiyetin sessiz şahitleridir. Onların boynu, bıçak altına eğilirken birebir vakitte insanın vicdanına ve kulluk şuuruna de eğilir; zira kurban, can vermek için değil, kalplere can katmak için kesilen bir rahmet sembolüdür; mazlumun umudunu yeşertmek, muhtacın duasına can katmak, ümmetin vicdanını canlı tutmak ve insanın kalbindeki kulluk şuurunu taze tutmak için…

KURBAN: DİRİLİŞİN BAYRAMI

Kesilen her kurban, Hazreti İsmail’in yaşaması için gökten gelen bir armağan üzere, bugün de bizim manen yaşayabilmemiz ve ayrıca görünür görünmez ziyanlardan korunabilmemiz için Allah’a sunulan bir armağandır. Bu armağan; dua, şükür, teslimiyet ve adanmışlıktır. Kurban, insanın iç âleminde başlayan bir dirilişin dışa vurumudur. Bu yüzden bayramdır. Bu yüzden sevinçle birlikte haşyet de taşır.

Kurban Bayramı, teslimiyete duyulan hürmetin, o sadakatin hatırlanmasının, o ilahî imtihanın ümmetçe kıymetlendirilmesidir. Gökten inen koç Hazreti İsmail’i yaşattığı üzere insanlığı da yine yaşatmıştır. Bu dirilişin anısıdır bayram.

Kurban Bayramı, ölümlerde dirilişi bulma bayramıdır. Tıpkı Hazreti İsmail üzere “razıyım” demenin, tıpkı Hazreti İbrahim üzere “emrolundum” demenin fiile dönüşmüş hâlidir. Kurban, yaşamak için vermeyi, sevmek için vazgeçmeyi bilmektir; zira asıl yaşamak, vazgeçebilme iradesiyle mümkündür.

Bir mekteptir kurban. Her yıl açılan ve insanı tekrar insan olmaya çağıran bir bayram mektebi. Dersi teslimiyet, öğretmeni sadakat olan bu mektepte herkes yine kendini arar ve kendini bulanlar, kurbanın aslında neyin bayramı olduğunu idrak ederler. 

KURBAN: BİR MEDENİYETİN KALP ATIŞIDIR

Kurban, ibadetin, merhametin, paylaşmanın ve toplumsal hassaslığın canlı şahididir. Yeryüzünün taşını toprağını yumuşatır; yalnızların yüzüne tebessüm taşır. Uzakları yakın eder, kalpleri birleştirir. Her kesilen kurban, bir medeniyetin ahlâkî damarına kan taşır; zira medeniyet, güçle değil, merhametle kurulur.

Kurban, ferdî bir kulluk olduğu kadar toplumsal bir inşa vesilesidir. Gereksinim sahibine el uzatmayı, sofralara kardeşlik taşımayı, komşuluğu tekrar ihya etmeyi öğretir. Etin; bir kısmı fakire, bir kısmı konuğa ve yakına, bir kısmı da konut halkına ayrılan bu sade taksimat, infak olmanın yanı sıra bir ahlaktır.

Fakire uzanan el, merhameti,

misafire açılan sofra, muhabbeti, 

aileyle paylaşılan nimet ise minnettarlığı temsil eder.

Bu tarafıyla kurban, kulun Rabbine olan bağlılığını beşerlerle kurduğu alaka üzerinden de görünür kılar. Ferdî ibadetten, kurumsallaşmış merhamet tertibine uzanan bir köprüdür.

Kurban sofraları; yemek, umut, muhabbet ve insanlık haysiyetinin bölüşüldüğü yerlerdir. Uygunluğun örgütlendiği, rahmetin kurumlaştığı bir toplumsal şuur alanıdır.

Kurban, tıpkı vakitte bir rahmet ekonomisidir. Bu ibadet, klasik iktisat formlarını aşan bir bakışla; infak, îsar ve sadaka üzerinden şekillenen, kalbi önceleyen bir medeniyet tasavvurunun kesimidir. Maddî olanın ötesine geçer; manevî olanı hatırlatır. Bir kurban kesilir; ama onunla bir can dirilir, bir vicdan uyanır.

Kesilen hayvan hem bir ibadet sembolü hem de bir şuur kıvılcımıdır. Kurban, yalnız kanın akması değil, zalimlerin susturduğu seslere yine nefes olmak, mahzun kalplere umut, yorgun yüreklere destek olmaktır; zira her damla kan, Doğu Türkistan’da susturulan duaların yansıması; Arakan’da yetim kalan çocukların gözyaşıdır. Her kurban, Filistin’de yerle bir olan konutların yıkıntısına düşen merhametli bir tebessüm, Gazze’de kanayan yaraya bir sargıdır. Gazze için kurban; gökten vefat yağdıran bombalar altında büyüyen, Filistin’in yavuz ve kahraman çocuklarına, Mescid-i Aksa’ya adanmış çağın İsmail’lerine bir teselli armağanı; enkaz altında kalan insanlığın sessizliğine inat, sabırla ve tevekkülle dimdik duran çağın Hâcer’lerine bir hürmet selamı ve İbrahimce bir sadakatle, asla vazgeçmeden gayret eden Allah erlerine ve tüm yiğitlere bir direniş duası, bir zafer muştusudur.

Yalnızın yalnızlığına dokunan bir el, mazlumun duasına eşlik eden bir ses, kurbanla yine dirilir ve her bir hayvanın kesilişi, gönül coğrafyamızın hüzün alanlarına dair vicdanî bir sahiplenmeye dönüşür.

Bu bağlamda kurban, bir ferdin, bir milletin, bir ümmetin ve insanlık vicdanının kalp atışıdır. Her bayramda bir defa daha duyulur o atış: Doğudan batıya, kuzeyden güneye, merhametle atan bir kalbin sesi üzere.

Kurban, tarihten taşan ve bizim medeniyetimizin Allah’a yaklaşırken insanı da kucaklayan en kadim davetidir.

KURBAN NE ET NE DE KANDIR

Kurban, Allah’tan gelen ve gönülleri birbirine yakınlaştıran ilahî bir ikramdır.
Kurban, tevhidin kanla yazılan bir ayeti; ihlâsın ve infakın ete bürünmüş hâlidir.
Kurban, takvayla kemâle eren bir teslimiyet; şükürle şekillenen bir ibadettir.
Kurban, arınmanın kapısı; adanmanın en samimi sözüdür.

Kurban, İbrahim ailesinden miras kalan sadakat; hac seyahatinin en sessiz duasıdır.
Kurban, milletin, ümmetin vicdanı ve bir medeniyetin kalp atışıdır.

HAMDOLSUN 

Hamdolsun, kurbanı bize Burak kılan âlemlerin rabbi olan Allah’a…
Hamdolsun, kurbanla bizi Kendisine yaklaştıran, uzakları yakın, yakını daha da yakın eden Rahmân ve Rahîm olana…

Rezzâk olana, Kerîm olana, kulluğu bize nimet, kurbanı bize vesile kılana sonsuz hamdüsenalar olsun.

SELAM OLSUN

Selam olsun, emre sadık kalan Halilürrahman’a; Rabbinden gelen emre en ufak bir tereddüt göstermeyen peygamberlerin atası Hazreti İbrahim’e…

Selam olsun, teslimiyetin sembolü, adanmışlığın lisanı, sabrın ve isteğin timsali olan evlatların en hoşu Hazreti İsmail’e…

Selam olsun, çölde tek başına kalışına karşın tevekkülünü yitirmeyen, Safâ  ile Merve ortasında sabrın, duanın ve sadakatin izini süren annelerin sultanı Hazreti Hâcer’e…

Ve selam olsun,

İbrahimî mirası ümmetine taşıyan, kurbanla öğrettiği teslimiyeti hayatına nakşeden, hayatın her anında ve her alanda en hoş örnek olan Hazreti Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)’e…

“Allahümme salli ve bârik alâ Muhammedin ve alâ âli Muhammed, kemâ salleyte ve kemâ bârakte alâ İbrahîme ve alâ âli İbrahîm. İnneke Hamîdun Mecîd..”