DKİB’ten açıklama: TMO deposundaki fındığı satışa çıkarmamalı

Karadeniz Bölgesi’nde üç hafta evvel yaşanan zirai don, fındık üretiminde büyük ziyana yol açtı. Havaların olağanlaşması ile birlikte 13 üretici vilayette yapılan hasar tespit çalışmaları, bilhassa Ordu ve etrafında büyük kayıpların yaşandığını ortaya koydu. Ordu’da 500 rakımın üzerinde yüzde 50, 700 rakımın üzerinde ise yüzde 100 varan kayıpların olduğunun altını çizen bölüm temsilcileri hem üretici hem de endüstrici için güçlü bir dönemin kapıda olduğunu söylediler. Kesim temsilcilerine nazaran hasarın boyutları netleştikçe fındık fiyatları da üst istikamette hareketlenmeye başladı.

Nisan başında 130-140 Kg/TL bandında seyreden, 12 Nisan’da yaşanan zirai donun çabucak akabinde panik alımlarla 180 Kg/TL’ye kadar çıkan fiyatlar Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) satış kararından sonra tekrar olağan düzeylere gerilemişti. Dal temsilcilerine nazaran özgür piyasada şuan 210 -230 Kg/TL bandında seyreden fiyatlarda üst istikamette hareket devam edecek. Bölümün tüm paydaşlarının gözü artık Karadeniz Fındık İhracatçıları Birliği’nce ( KFİMB) 2025-2026 dönemine ait iddiası rekoltenin açıklanacağı 8-10 Mayıs’ta İspanya’nın Mallorca kentinde Milletlerarası Sert Kabuklu Meyveler Konseyi’nce (INC) düzenlenecek olan 42. Kuru ve Kabuklu Meyveler Kongresi’nde.

Rekolte 500 binin altını görebilir

2025-2026 döneminde rekoltenin 500 bin tonun da altında gerçekleşebileceğini kaydeden Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği Fındık ve Fındık Mamulleri Bölüm Komitesi Lider Yardımcısı Sebahattin Arslantürk, arz-talep dengesizliği sonucu özgür piyasada 220 TL’ye kadar çıkan fiyatların daha da yükseleceğini ifa etti. “Üretici bu yıl rekor fiyatlarla karşılaşacak” diyen Arslantürk, “Yüksek fiyatlar, sanayicileri de zorlamakta. TMO’nun 60 bin tonluk satışı piyasayı biraz rahatlattı. Lakin TMO satışlardan sonra depolarında kalan 30 bin tonluk fındığı yanlışsız kullanmak zorunda. Haziran’a kadar satışa çıkmamalı” dedi.

Fındık 220 TL’yi zorluyor

Zirai donun tesirlerini direkt gözlemlediklerini söz eden Giresun Ziraat Odası eski Başkanı Özer Akbaşlı, “450 rakımın üzerindeki alanlarda bahçeler simsiyah. Ordu’da hasar %100’e ulaşan yerler var. Bu vilayet Türkiye fındığının %30’unu karşılıyor. Münasebetiyle yalnızca Ordu’daki kayıp bile ülke genelini etkiliyor” diye konuştu. Don hasarının akabinde hür piyasada fındık fiyatları süratle yükseldiğinin altını çizen Akbaşlı, “Geçtiğimiz haftalarda 120-135 TL ortasında alıcı bulan fındık, bugünlerde 190-220 TL bandında süreç görüyor. Fındık şu anda 6 dolar düzeyine çıktı. 2004 ve 2014’te de benzeri süreçler yaşadık. Avrupa’nın itirazı olabilir ancak mecburen fındığı almak zorundalar” dedi.

Soğuk hava, çotanak sayısını düşürebilir

Yüksek rakımlardaki donun yanı sıra, düşük kısımlarda de soğuk hava nedeniyle çotanak sayısında önemli azalma olabileceğini belirten Akbaşlı, “Dörtlü beşli çotanaklar bu yıl ikili üçlüye düşebilir. Fındığa ziyan gelmese bile randıman %15-20 azalabilir. Bu da rekolteyi daha da aşağı çekecek” diye uyardı.

Emanet fındıkta kriz kapıda

“Depoların boşalması üretici ismine güzel bir gelişme ancak TMO bu süreci âlâ yönetmeli” diyen Akbaşlı, endüstrici ve tüccarların karşı karşıya olduğu bir başka sorunun “emanet fındık” sorunu olduğunu vurgulayarak, “Köylü getirdiği fındığı emanete bıraktı, artık geri istiyor. Lakin o fındık satıldı. Artık 125 liradan alınan fındığın yerine 200 liradan ödeme yapılmak zorunda kalınacak, bu, önemli bir ziyan demek. Kimi firmaların TMO’dan aldıkları eski fındığı üreticiye iade etmeyi düşündüklerine dair söylentiler var. Bu piyasayı daha da karıştırır. Kimse 125 liradan alınan fındığı bugün üreticiye veremez. Köylü kabul etmez, götürüp pazarda da satamaz” diyerek ikazda bulundu.

“Seneye fındık toplayamayız”

Karadeniz’in doğusundaki yüksek bölümlerde, bilhassa 600-700 rakım ortasındaki bölgelerde bahçelere girilemeyeceğini ve don hasarının %30 ila %100 ortasında değiştiğini söyleyen fındık üreticisi ve tüccarı Yüksel Göl, üreticilerin moralinin bozuk olduğunu, bilhassa yüksek rakımlı bölgelerdeki üreticilerin, bu yıl fındık toplamayı umursamadığını ve bahçelerinin kurumasını engellemek için önlemler aldıklarını aktardı. Bu yılki ziyan, 2014’teki yanmalara benzerken, 2014’ten daha berbat bir durum kelam konusu olduğunun altını çizen Göl, “Bu yıl fındık, şubat ve mart aylarında yaşanan kar nedeniyle çiçeklenme devrinde ziyan gördü, akabinde nisan ayında don olayları tekrar eserin gelişimini engelledi. Kesimde kimi bireyler “fındık %10 yandı” üzere yanlış bilgiler yayması bölüme ziyan verir” diye konuştu. Fındık ticaretinde, bu yıl fındıkların ihale yordamıyla alınıp satıldığını belirten Göl, tüccarların da piyasaya nazaran hareket ettiğini ve ödeme kahırlarının olmadığı söyledi.

Yüksek fiyatlar pazar kaybına sebep olabilir

Üreticinin sevindiği yüksek fiyatlar, endüstrici için ticaretin sürdürülebilirliği açısından risk yarattığının Kaydeden Durak Fındık Sanayi ve Ticaret AŞ. Yönetim Kurulu Üyesi Kadir Durak, fiyatların yükselmesinin, Türk fındığının rekabet gücünü zayıflattığını belirterek, Avrupa’daki endüstrinin farklı menşelere yöneldiğini söyledi. Amerika, Şili ve İtalya üzere ülkelerin fındık tedarikine yönelmesinin, Türkiye’nin pazar kayıplarına yol açabileceği konusunda uyardı.

Uzun vadeli fiyatlama ve regülasyon

Devletten beklentilerinin, fındık bölümünün uzun vadeli sürdürülebilirliğini gözeterek fiyatlandırma yapması gerektiği üzerinde duran Durak, kısa vadeli tahlil arayışlarının bölüme ziyan verebileceğini belirtti. Ayrıyeten, devletin piyasadaki fındık fiyatlarını regüle ederken, çiftçinin ve endüstrinin istikrarda kalmasını sağlayacak bir siyaset izlemesi gerektiğini tabir etti.

Kahverengi kokarca ile gayret önemli

Fındık fiyatlarının artmasının bir başka etkenin kahverengi kokarca ile çabadaki yetersizliğin oluğunu vurgulayan Durak, bu zararlının tesirli bir halde denetim altına alınması durumunda, fındık kaybının daha fazla artmayacağını ve çiftçilerin motivasyonunun artacağını söz etti.

Fiyatlar 250 TL’yi görebilir

“2014 ve 2004 yıllarındaki donlardan bile daha ağır bir tabloyla karşı karşıyayız” diyen fındık üreticisi ve brokeri Osman Çakmak, sadece fındık değil, kivi üzere öteki meyve tiplerinde de rekolte kaybı yaşandığını tabir etti. Kimi bahçelerde 2025 yılı için dahi eser verememe riski bulunduğunu vurguladı. Çakmak, “Rekoltedeki düşüş, özgür piyasadaki fiyatlara da yansıdı. Şu anda kıyı kısmından gelen %50 randımanlı fındık 210-215 TL bandında süreç görürken, yüksek kesitlerde “çakıldak” tipi fındık 230 TL’ye kadar alıcı buluyor. Piyasanın önümüzdeki süreçte 250 TL düzeylerini test edebileceğini, hatta 300 TL’nin de ihtimal dahilinde olduğunu söyledi.

TMO’nun elinde 2022 mahsulünden yaklaşık 70-80 bin tonluk fındık bulunduğunu aktaran son periyotta bu fındığa ağır talep geldiğini, birtakım depolarda kilometrelerce kuyruk oluştuğunu söyleyen Çakmak’a nazaran TMO, şu an prestijiyle sadece evvelce ödeme yapan alıcılara teslimat yapmakla meşgul. Yeni satışlar için ise bakanlığın ve kurumun vereceği karar beklenecek.